۶ مهارت مهم در فرزندپروری
تربیت فرزندان به هیچ عنوان کار ساده‌ای نیست و یکی از بزرگ‌ترین و چالش‌برانگیزترین دغدغه‌های هر پدر و مادری به شمار می‌رود. شما به عنوان والد، علاوه بر تهیه نیازهای جسمی و فیزیکی فرزندتان، باید به تربیت او نیز اهمیت بدهید و او را برای حضور در جامعه و روابط اجتماعی آماده کنید.
در برخی موارد والدین به قدری با کودک خود سختگیرانه و مقتدرانه برخورد می‌کنند که کودک پدر و مادر خود را به عنوان یک دوست یا همراه در زندگی نمی‌بیند و معمولا کودک رابطه صمیمی با والدین نخواهد داشت؛ از طرف دیگر، برخی والدین خود را به عنوان دوست و رفیق به کودکان خود معرفی می‌کنند و به همه نیازها و خواسته‌های کودک تن می‌دهند. در چنین مواردی نیز کودک بسیار پرتوقع می‌شود و به هیچ عنوان از والدین خود حرف‌شنوی نخواهد داشت.
متاسفانه اغلب والدین تربیت کودکان را امری ذاتی می‌دانند و به دنبال یادگیری مهارت‌های فرزندپروری نیستند؛ اما باید توجه داشته باشید که تربیت فرزندان نیز مانند هر مهارت دیگری، یادگرفتنی است و شما باید با توجه به اصول خاص و مشخص با کودکان خود رفتار کنید. مهارت های فرزندپروری این امکان را به شما می‌دهد تا نحوه تعامل درست با فرزندانتان را در هر سنی بیاموزید و به گونه‌ای با کودک خود رفتار کنید که هم او را برای حضور در اجتماع آماده کنید و هم رابطه میان شما و فرزندتان یک رابطه والد-فرزندی مناسب، اصولی، گرم و صمیمی باشد.
در این مقاله از سری مقالات کلینیک برگ سبز، می‌خواهیم مهارت‌های مهم در فرزندپروری را بررسی کنیم. اگر شما هم جزو آن دسته از والدین دغدغه‌مند هستید که به فکر تربیت اصولی فرزند خود و برقراری ارتباط صحیح و مناسب با فرزندان هستند، پیشنهاد می‌کنیم در ادامه با ما همراه باشید.
تربیت فرزندان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های هر پدر و مادری است. شما برای تربیت فرزندان خود نیاز به مهارت‌هایی دارید که کاملا اکتسابی است. برای فرزندپروری بهتر و آموزش مهارت‌های فرزندپروری می‌توانید از کمک یک مشاور خانواده نیز استفاده کنید.
چرا فرزندپروری مهم است؟
والدین از نظر نوع رفتار با فرزند و تکنیک‌های تربیتی که به کار می‌گیرند، با یکدیگر متفاوتند. نحوه برخورد والدین با کودک در سال‌های اولیه زندگی، تاثیر بسیار زیادی در رشد و تربیت فرزند و آمادگی او برای حضور در اجتماع دارد.
بسیاری از مهارت‌هایی که کودک در سال‌های اولیه زندگی خود کسب می‌کند، به کیفیت و میزان تعامل کودک با والدین بستگی دارد. به عنوان مثال، شما به عنوان پدر یا مادر تاثیر بسیار زیادی در پرورش و یادگیری مهارت‌های اولیه مثل صحبت کردن دارید. نحوه رفتار شما با کودک در شکل‌گیری مهارت‌های عاطفی و اجتماعی او مثل عزت نفس نیز موثر است.
از این رو نحوه تعامل با کودک از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و شما به عنوان یک والد باید مهارت‌های فرزندپروری را بیاموزید تا بتوانید یک کودک سالم، شاد و با اعتماد به نفس تحویل جامعه دهید. در ادامه برخی از مهم‌ترین مهارت‌های فرزندپروری را معرفی می‌کنیم.
مهارت‌های فرزندپروری
در ادامه برخی از مهم‌ترین نکات فرزندپروری برای تربیت فرزندی شاد و سالم در جامعه امروز را بررسی می‌کنیم:
به فرزند خود گوش دهید
آیا تا به حال آن قدر مشغول کاری بودید که متوجه نشوید فرزندتان دارد با شما صحبت می‌کند؟ این یکی از صحنه‌های آشنا برای اغلب پدرها و مادرها است. طبیعی است که ما ۲۴ ساعت از شبانه روز را برای فرزند خود وقت نداریم و باید به کارهای دیگر نیز رسیدگی کنیم؛ اما توجه داشته باشید که در طول روز حتما باید ساعاتی را به وقت گذراندن با فرزندتان اختصاص دهید. هنگامی که در حال وقت گذراندن با فرزندتان هستید، باید تمام حواس شما جمع فرزندتان باشد و افکار مزاحم، قرار کاری، شستن لباس‌ها، تماشای تلویزیون و … را به ساعاتی بعد موکول کنید.
سعی کنید در این ساعات با فرزند خود ارتباط برقرار کنید و متوجه شوید که او به چه چیزهایی علاقه دارد، از چه چیزهایی می‌ترسد یا چه چیزهایی او را مضطرب می‌کند. به صحبت‌های او با دقت گوش دهید و درباره مسائل بالا از او سوال بپرسید. ممکن است کودک، شما را نادیده بگیرد و به سوالات شما پاسخ ندهد؛ اما جای هیچ نگرانی نیست. حتی اگر کودک به شما توجه نکند، شما این پیام را می‌رسانید که به او اهمیت می‌دهید و او را دوست دارید.
برای آن که بهتر بتوانید به فرزند خود گوش دهید و این حس را به او القا کنید، می‌توانید هنگام مکالمه خود را در سطح فرزندتان قرار دهید؛ یعنی اگر فرزند شما ایستاده است شما می‌توانید روی زانوهایتان بنشینید تا هم قد کودکتان شوید؛ در اینصورت می‌توانید با کودک ارتباط چشمی برقرار کنید و توجه کاملی به زبان بدن او داشته باشید. لمس دست‌ها، بازوها یا گونه کودک هنگام صحبت کردن نیز می‌تواند کمک زیادی به شما کند.
به قوانین خود پایبند باشید
وظیفه شما به عنوان پدر یا مادر این است که به فرزندان خود درست و غلط را بیاموزید. برای این کار در ابتدا باید قوانینی را به عنوان چه کاری درست است و چه کاری غلط وضع کنید. این قوانین باید متناسب با سن کودک طراحی شوند و با دقت برای فرزند خود توضیح دهید که به چه دلیل نباید برخی از کارها را انجام دهد.
پس از وضع قوانین باید تنبیه مناسبی را نیز متناسب با قوانین در نظر بگیرید. توجه داشته باشید که تنبیه به هیچ عنوان نباید فیزیکی یا روانی باشد که به کودک شما آسیب برساند. تنبیه شما باید گونه‌ای باشد که ایجاد بازدارندگی کند. به عنوان مثال اگر کودک شما کار اشتباهی انجام داد، به عنوان تنبیه می‌توانید او را از تماشای کارتون مورد علاقه‌اش در آن روز منع کنید. نکته مهمی که در این بین وجود دارد این است که به آرامی و منطقی به کودک توضیح دهید که به چه دلیلی این تنبیه را برای او در نظر گرفته‌اید و این کار شما از روی بدجنسی نیست؛ بلکه به فکر تربیت و رفتار او هستید.
نکته‌ی دیگری که درباره قوانین باید در نظر داشته باشید این است که خودتان هم باید به آن قوانین پایبند باشید. به عنوان مثال اگر توپ بازی در محیط خانه ممنوع است، خود شما نیز نباید توپ یا اشیا دیگری را در محیط خانه پرتاب کنید؛ البته در برخی از موارد قوانین به گونه‌ای است که متناسب با کودک است و برای او ممنوعیت داد. به عنوان مثال اگر از کودک خود می‌خواهید که شب‌ها زودتر از شما به تخت‌خواب برود، برای او توضیح دهید که به علت سن کم، او نیاز بیشتری به استراحت دارد پس باید زودتر بخوابد.
اگرچه پایبند بودن به قوانین بسیار مهم است، اما در این مورد باید انعطاف‌پذیر باشد. هر لحظه که احساس کردید قانونی را بی‌مورد اجرا کرده‌اید یا تناسب بین قانون و تنبیه برقرار نیست باید آن را تغییر دهید. هنگامی که قوانین خود را تغییر می‌دهید، باید به کودک خود اعتراف کنید که «من اشتباه کردم» و دلیل تغییر قانون را به صورت صریح و واضح به کودک توضیح دهید.
انعطاف‌پذیری در وضع قوانین بسیار مهم است؛ اما اگر تنبیهی که در نظر گرفته‌اید متناسب با کار اشتباه کودک است، قاطعانه برخورد کنید و حتما آن تنبیه را اجرا کنید. انعطاف‌پذیری در چنین مواردی تاثیر منفی خواهد داشت و کودک تصور می‌کند که در صورت تکرار اشتباه، باز هم تنبیه نخواهد شد و از اشتباه خود درس نمی‌گیرد.
شما علاوه بر توجه به نیازهای فیزیکی و جسمی کودک، باید به نیازهای روانی و عاطفی او نیز توجه داشته باشید. در بسیاری از موارد جلسات روانشناسی کودک می‌تواند به شما و فرزندتان در حل مشکل کمک کند.
الگوی خوبی باشید
به هیچ عنوان کاری را که دوست ندارید فرزندتان انجام دهد، در حضور او انجام ندهید. بچه‌ها به شدت از رفتار پدر و مادر تقلید می‌کنند و آن را در آینده اجرا خواهند کرد. توجه داشته باشید که کودکان آن گونه رفتار نمی‌کنند که شما می‌گویید، بلکه طوری رفتار می‌کنند که شما رفتار می‌کنید.
اگر می‌خواهید مسئولیت‌پذیری را به کودکان خود آموزش دهید، خودتان نیز باید در انجام کارها مسئولیت‌پذیر باشد و به وظایف خود به نحو احسن عمل کنید. اگر می‌خواهید کودکتان هر شب مسواک بزند، در وهله اول این خود شما هستید که باید مسواک بزنید و کودکتان را در این کار همراهی کنید. نکته‌ای که باید در این بین به آن توجه داشته باشید این است که سعی نکنید کامل باشید، بلکه تنها سخت‌کوشی، صداقت، مسئولیت‌پذیری و … را به کودک آموزش دهید.
احساسات خود را کنترل کنید
یکی از نکات مهم در فرزندپروری، کنترل احساسات در برابر کودکان است. شما باید بتوانید خشم، عصبانیت، اضطراب و نگرانی خود را در برابر فرزندتان کنترل کنید و به آرامی و باخونسردی با فرزندتان رفتار کنید. اگر خونسردی خود را در برابر فرزندتان از دست بدهید، او ممکن است احساس ترس و اضطراب کند و در آینده رفتار شما را تکرار کند. کنترل احساسات تنها محدود به رفتار با فرزند نمی‌شود. اگر با رئیس خود نیز تلفنی صحبت می‌کنید و عصبانی می‌شوید یا با همسر خود مشکل دارید، نباید رفتار بدی در حضور فرزندتان از خود نشان دهید.
هر زمان که کنترل خود را از دست می‌دهید، فریاد می‌زنید یا با خشونت برخورد می‌کنید، ناخودآگاه به فرزند خود یاد می‌دهید که رفتار او در شرایط سخت می‌تواند اینگونه باشد و بعد‌ها کودک شما نیز در هنگام مشاجره و بحث با کودکان هم سن، با خشونت رفتار خواهد کرد. بهتر است در چنین شرایطی به رفتار خود مسلط باشید و اینگونه به فرزند خود آموزش دهید که در شرایط عصبانیت، چطور به خود مسلط شود و آرامش خود را حفظ کند.
یکی از موارد مهمی که شما به عنوان والد باید توجه ویژه‌ای به آن داشته باشید، نوع تکلم فرزندتان است. اگر کودک شما دچار مشکل در تکلم است و نمی‌تواند به صورت واضح صحبت کند، باید هرچه سریع‌تر به یک گفتار درمان مراجعه کنید و جلسات گفتار درمانی را شروع کنید.
منعطف باشید
گاهی اوقات والدین انتظارات و اهداف غیرواقعی برای خود و فرزندشان در نظر می‌گیرند. این مورد در والدین کمال‌گرا بیشتر دیده می‌شود. کمال‌گرایی در تربیت فرزند، علاوه بر اینکه تاثیر بسیار منفی‌ای روی شما دارد، فشار بیش از اندازه‌ای نیز به فرزند شما وارد می‌کند.
اگر شما یک والد کمال‌گرا باشید، علاوه بر این که نگران این هستید که چقدر در تربیت و رفتار درست فرزند خود بی‌عیب بوده‌اید و دیگران چه فکری درباره تربیت و والدگری شما می‌کنند، از فرزند خود نیز انتظار دارید که همواره بی‌عیب و نقص رفتار کند و انتظارات غیرواقعی از او خواهید داشت. به عنوان مثال ممکن است شما تصور کنید که فرزند شما به اندازه کافی در درس ریاضی خوب عمل نمی‌کند، پس او را مجبور به حل تمرین‌های بیشتر ریاضی می‌کنید.
این رفتار شما در اغلب موارد نتیجه عکس به همراه خواهد داشت؛ به خصوص زمانی که انتظارات شما از فرزندتان بیش از اندازه غیرواقعی باشد. به همین دلیل بسیار مهم است که انتظارات خود را به درستی بررسی کنید و اهداف واقع‌بینانه تعیین کنید و اجازه دهید بعضی از چیزها همانطور که هست پیش بروند و به دنبال بی‌نقص بودن فرزندتان نباشید.
به فرزندتان عشق بورزید
بدون شک شما فرزندتان را خیلی دوست دارید؛ اما این عشق را چگونه به او نشان می‌دهید؟ آیا تا به حال او را در آغوش گرفته‌اید و بوسیده‌اید؟ در آغوش گرفتن فرزندتان باعث می‌شود که او احساس امنیت و عشق کند. همچنین هنگامی که دست او را می‌گیرید یا موهای او را نوازش می‌کنید نیز به گونه‌ای به او ابراز عشق کرده‌اید.
راه دیگر برای نشان دادن عشق به کودکتان، گذراندن وقت با هم است و اینگونه به او نشان می‌دهد که برای شما اولویت دارد. اما توجه داشته باشید که به معنی واقعی کلمه با او وقت بگذرانید و کارهای دیگر را در آن ساعت کنار بگذارید.
به دنبال فعالیت‌هایی باشید که می‌دانید فرزندتان به آن علاقه دارد. اگر کودک شما عاشق فوتبال است می‌توانید به همراه او به تماشای یک مسابقه فوتبال بروید؛ یا اگر کودک شما به نقاشی و هنر علاقه دارد، می‌توانید ساعاتی را با هم به دیدن گالری‌های نقاشی بگذرانید.
کلینیک روانشناسی برگ سبز، آماده ارائه مشاوره تربیت کودک و فرزندپروری به شما والدین است. شما می‌توانید در جلسات مشاوره یا کارگاه‌های فرزندپروری شرکت کنید و مهارت‌های فرزندپروری خود را به عنوان یک وارد بالا ببرید.
