اوتیسم چیست؟ علائم اختلال اوتیسم در کودکان
اوتیسم یا اختلال ASD یکی از اختلالات نورولوژیکی است که در سال‌های اولیه زندگی خود را نشان می‌دهد. کودکان مبتلا به اوتیسم، معمولا در برقرای ارتباط با دیگران دچار مشکل می‌شوند و ممکن است مغز آن‌ها نتواند در رفتارهای اجتماعی، مهارت‌های یادگیری، دوستی و … خوب عمل کند.
متاسفانه دانش عمومی افراد نسبت به اختلال اوتیسم بسیار پایین است و به هر کودک گوشه‌گیر و با روابط اجتماعی پایین، برچسب اختلال اوتیسم می‌زنند؛ باید گفت که اوتیسم تنها به مهارت‌های ارتباطی مربوط نمی‌شود و علائم و نشانه های اوتیسم، طیف گسترده‌ای را شامل می‌شود و این علائم در هر فردی می‌تواند متفاوت باشد.
اگرچه در حال حاضر، اوتیسم درمان قطعی ندارد، اما می‌توان با روش‌ها و تمرینات خاصی، شرایطی را به وجود آورد که کودک مبتلا به اوتیسم زندگی بهتر و راحت‌تری داشته باشد. پزشکان، اختلال اوتیسم را مثل رنگ چشم یک موضوع دائمی در کودک می‌دانند؛ یعنی کودک در لحظه تولد تا آخر عمر با آن درگیر خواهد بود؛ پس فریب موسسات و پزشکانی که قول درمان صد درصدی اختلال اوتیسم را می‌دهند، نخورید؛ به جای آن به دنبال یک کاردرمانگر یا مشاور کودکان استثنایی مجرب باشید و تمرینات کودک را هرچه سریع‌تر آغاز کنید.
در اغلب موارد اولین نشانه های اختلال اوتیسم در ۱۸ ماهگی نوزاد نمایان می‌شود. اگر بتوانیم اوتیسم را سریع‌تر تشخیص دهیم و اقدامات ضروری را در همان مراحل ابتدایی انجام دهیم، عوارض اوتیسم در کودک نیز کمتر می‌شود و کودک شما می‌تواند زندگی نرمال‌تری داشته باشد.
یکی از روش‌هایی که در بهبود عوارض اختلال اوتیسم کودکان بسیار تاثیرگذار است و به کودک مبتلا به اوتیسم، مهارت‌های اجتماعی و رفتاری را آموزش می‌دهد، کاردرمانی ذهنی کودک است. ما در کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، امکان برگزاری جلسات کاردرمانی ذهنی، در محیطی حرفه‌ای و با تجهیزات استاندارد، زیر نظر اساتید مجرب کاردرمانی کودک را فراهم کرده‌ایم.
اوتیسم چیست؟
اوتیسم یکی از اختلالات رشدی است که به دلیل تفاوت در مغز فرد به وجود می‌آید. تاکنون دلیل مشخص و دقیقی برای بروز این اختلال بدست نیامده است؛ اما بسیاری از دانشمندان ژنتیک را عامل اصلی بروز این اختلال در کودکان می‌دانند و برخی بر این باورند که چند عامل مختلف باید دست به دست هم دهند تا چنین تفاوتی در مغز فرد ایجاد شود.
کودک مبتلا به اوتیسم، توانایی برقراری ارتباط با دیگران را ندارد. معمولا افراد مبتلا به اوتیسم، به گونه‌ای متفاوت رفتار می‌کنند، ارتباط برقرار کردن برای آن‌ها سخت است و معمولا با کمک شیوه‌های معمولی، آموزش نمی‌بینند. کودکان مبتلا به اوتیسم، در تعامل و رفتارهای اجتماعی دچار مشکل می‌شوند و معمولا علاقه به انجام کارهای تکراری دارند.
اگرچه موارد بالا جزو رایج‌ترین علائم اختلال اوتیسم است، اما برای همه کودکان مبتلا به اوتیسم اتفاق نمی‌افتد. اوتیسم طیف وسیعی از اختلالات را شامل می‌شود و این اختلال در هر کودکی به گونه‌ای نمایان می‌شود.
برخی از کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم، ممکن است در مهارت‌های گفتاری ضعف داشته باشند و گروه دیگر، در مهارت‌های اجتماعی. برخی از افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است برای انجام ساده‌ترین کارهای شخصی خود نیاز به کمک داشته باشند؛ اما برخی بتوانند به صورت مستقل و بدون کمک دیگران زندگی کنند.
علائم اوتیسم چه زمانی در کودک نمایان می‌شود؟
اوتیسم از لحظه تولد کودک با او همراه است؛ اما ممکن است علائم و نشانه های آن بعدها در کودک بروز پیدا کند. در اغلب موارد، علائم اوتیسم در ۱۲ ماه اولیه زندگی کودک نمایان می‌شود و در برخی از کودکان نیز این علائم تا قبل از ۳ سالگی خود را نشان می‌دهد.
شدت علائم نیز در کودکان مختلف متفاوت است. در برخی از افراد، علائم با گذشت زمان بهبود پیدا می‌کند؛ اما گروه دیگر ممکن است کودک تا سنین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی، روند طبیعی رشد داشته باشد و مهارت‌های جدیدی کسب کند؛ اما با گذشت زمان رشد متوقف شود یا مهارت‌های گذشته را نیز از دست دهد.
نشانه های اختلال اوتیسم
نشانه های اوتیسم می‌تواند در هر کودکی متفاوت باشد و لزوما همه کودکان مبتلا به اوتیسم شبیه به هم رفتار نمی‌کنند. معمولا مهارت‌های ارتباطی و رفتارهای اجتماعی برای کودکان مبتلا به اوتیسم چالش برانگیز است. برخی از نشانه های اختلال اوتیسم که مربوط به مهارت‌های اجتماعی است، می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- از برقراری تماس چشمی خودداری می‌کنند.
- تا نه ماهگی نسبت به صدا کردن نامشان، واکنش نشان نمی‌دهند.
- تا نه ماهگی حالت چهره مثل شاد، ناراحت، عصبانی، متعجب و … نشان نمی‌دهند.
- بازی‌های تعاملی انجام نمی‌دهند.
- تا یک سالگی حرکات کمی دارند؛ به عنوان مثال موقع خداحافظی بای‌بای نمی‌کنند.
- وقتی به چیزی اشاره می‌کنید، به آن نگاه نمی‌کنند.
- تا دو سالگی متوجه ناراحتی یا آسیب دیگران نمی‌شوند.
- به بازی با کودکان هم سن خود علاقه نشان نمی‌دهد.
- در درک احساسات خود و دیگران دچار مشکل است.
- در بازی‌ها، نوبت را رعایت نمی‌کنند.
علاوه بر مهارت‌های ارتباطی، کودکان مبتلا به اوتیسم معمولا رفتارهایی از خود نشان می‌دهند که از نظر دیگران غیرمعمولی است. این کودکان علاقه زیادی به انجام کارهای تکراری دارند. برخی از نشانه های اوتیسم که شامل رفتار غیر معمولی می‌شود را در زیر بیان می‌کنیم:
- اسباب بازی یا اشیا را به صورت ردیف کنار هم می‌چینند.
- کلمات یا عبارات بی‌معنی را بارها تکرار می‌کنند. به عنوان مثال اکولالیا
- هربار به شیوه‌ای یکسان با اسباب بازی، بازی می‌کنند.
- از تغییرات جزئی ناراحت می‌شوند.
- از روال خاصی پیروی می‌کنند. به عنوان مثال خوردن صبحانه مشخص
- حرکاتی مثل تکان دادن دست‌ها، بدن یا چرخش دایره‌ای سر را از خود نشان می‌دهند.
علاوه بر نشانه‌های بالا، اغلب افراد مبتلا به ASD، ویژگی‌های مشترکی نیز دارند. در ادامه برخی از آن‌ها را بیان می‌کنیم:
- تاخیر در مهارت‌های گفتار
- تاخیر در مهارت‌های حرکتی
- تاخیر در یادگیری
- رفتار بیش فعالی
- صرع یا اختلال تشنج
- عادات غذایی و خواب غیرمعمول
- مشکلات گوارشی مثل یبوست
- خلق‌وخوی غیرعادی یا واکنش‌های احساسی
- اضطراب و استرس بیش از حد
- ترس بیش از اندازه یا عدم ترس غیرمعمول
توجه به این نکته ضروری است که موارد بالا تنها بخشی از رایج‌ترین علائم اختلال اوتیسم در کودکان است. همانطور که گفتیم، اوتیسم طیف وسیعی از اختلالات را شامل می‌شود و بروز علائم در همه افراد به یک صورت نیست؛ پس برای تشخیص قطعی حتما باید به یک روانشناس متخصص در این زمینه مراجعه کنید.
درمان اوتیسم
در همین ابتدا باید بگوییم که اوتیسم هیچگونه درمان قطعی ندارد؛ روش های درمان اوتیسم تنها به کودک شما کمک می‌کند تا زندگی نرمال و راحت‌تری در کنار دیگر افراد داشته باشد و این اختلال تا پایان عمر فرد باقی می‌ماند.
رفتار درمانی
یکی از مهم‌ترین درمان‌هایی که برای بهبود علائم اوتیسم باید انجام دهید، رفتار درمانی است. در جلسات رفتاردرمانی که به کمک یک روانشناس کودک مجرب انجام می‌شود، کودک مهارت‌های اجتماعی، تعامل با دیگران، برقراری ارتباط، دوری از رفتارهای ضداجتماعی و … را می‌آموزد. رفتار درمانی، کودک مبتلا به اوتیسم را برای حضور در اجتماع آماده می‌کند.
بازی درمانی
بازی درمانی نیز یکی از تکنیک های درمان اوتیسم است. از آن جایی که بازی برای کودکان جذابیت بالایی دارد، کودک مبتلا به اوتیسم با اشتیاق بیشتری در این جلسات حضور پیدا می‌کند. در جلسات بازی درمانی، درمانگر با کمک بازی‌های ساده سعی می‌کند تا مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی را به کودک شما بیاموزد و رفتار او را در طی این جلسات تحلیل کند.
بازی درمانی یکی از تکنیک‌های روانشناسی است که در آن روانشناس کودک و بازی درمانگر به کودک کمک می‌کند تا احساسات و عواطف خود را از طریق بازی نمایش دهد و درمانگر از این طریق می‌تواند به کودک راهکارهایی برای حل و کنار آمدن با مشکل ارائه دهد.
گفتار درمانی
از آن جایی که اغلب کودکان مبتلا به اوتیسم، دچار اختلالات گفتار و زبان نیز هستند، گفتار درمانی می‌تواند کمک بسیار بزرگی به بهبود علائم اوتیسم در کودکان کند. در جلسات گفتار درمانی که به کمک گفتاردرمانگر کودک انجام می‌شود، با استفاده از تکنیک‌های جدید و نوین و بازی‌های گفتار، به دنبال بالا بردن مهارت‌های گفتار کودک هستیم.
گفتار درمانی کودک در مرکز مشاوره و کلینیک روانشناسی و روانپزشکی برگ سبز، اینگونه است که روش درمانی که گفتار درمانگر کودک در درمان کودک درمانجو استفاده می‌کند، بسته به ماهیت مشکل و اختلال او منحصربفرد و متفاوت از سایرین خواهد بود.
دارو درمانی
اگرچه هیچ دارویی برای درمان قطعی اوتیسم وجود ندارد، اما برخی از داروها به بهبود برخی از علائم اوتیسم کمک می‌کند. معمولا در کنار رفتار درمانی، کودکان مبتلا به اوتیسم برخی از داروها را نیز مصرف می‌کنند. این داروها به کنترل خواب، اضطراب و ترس کودک کمک می‌کند. علاوه بر داروها، اغلب کودکان مبتلا به اوتیسم از مکمل‌های غذایی مثل امگا ۳ و ویتامین B نیز در رژیم غذایی خود استفاده می‌کنند.
نوروتراپی
همانطور که پیش‌تر نیز به آن اشاره کردیم، در کودکان مبتلا به اوتیسم، ساختار و عملکرد مغز متفاوت است و پردازش اطلاعات در مغز به گونه‌ای متفاوت انجام می‌شود. برخی از روش‌های نوروتراپی مثل tDCS می‌تواند به بهبود این ساختار کمک کند. در روش tDCS یک شوک الکتریکی کوچک به مغز وارد می‌شود که می‌تواند روند امواج مغزی را اصلاح کند و برخی از علائم اوتیسم را بهبود بخشد.
معمولا کودکان اوتیسم نسبت به برخی از صداها، بو و حرکات حساس هستند. به عنوان مثال ممکن است بوی مواد شوینده باعث پریشانی کودک مبتلا به اوتیسم شود. کودکان مبتلا به اوتیسم معمولا در محیط‌های شلوغ دچار اضطراب می‌شوند و ممکن است از خود پرخاش نشان دهند یا مغز آن‌ها نمی‌تواند حرکات سریع، مثل حرکت مترو، را به خوبی پردازش کند و این موضوع می‌تواند باعث عصبی شدن کودک شود.
با کمک روش نوروفیدبک می‌توانید برخی از این الگوهای مغزی را تغییر دهید و مغز کودک را دوباره آموزش دهید تا میزان حساسیت او نسبت به این حرکات کمتر شود. در روش نوروفیدبک که به کمک یک برنامه آموزشی صورت می‌گیرد، ما به دنبال آموزش مغز به صورت ناخودآگاه هستیم تا برخی از الگوهای مغزی را اصلاح کنیم.
نوروفیدبک یکی از روش‌های درمانی نوروتراپی است که برای درمان بسیاری از اختلالات روانی مثل بیش فعالی، افسردگی حاد، اختلالات خواب، وسواس فکری و … به کار می‌رود. در این تکنیک درمانی نوین، ما به دنبال آموزش دوباره مغز توسط خود مغز هستیم تا مغز بتواند امواجی که منتشر می‌کند را دوباره اصلاح کند.
