باج گیری عاطفی چیست؟ + پیامدها و راه مقابله با آن
یکی از موثر ترین شکل های استثمار باج گیری عاطفی است که به طور مستقیم و غیرمستقیم توسط نزدیکان مان تهدید می شویم که اگر کارمان مطابق میل آنها نباشد تنبیه می شویم. همه ی باج گیری ها یک نوع تهدید هستند که در شکل های مختلف انجام می شوند: اگر به حرفم گوش ندهی گذشته ای که داشتی را برای دیگران بازگو می کنم که این نوع باج گیری به صورت جنایت کارانه انجام شده است.
اما باج گیران ماهر چیز قوی تری را هدف قرار می دهند، موضاعاتی که برای مان اهمیت ویژه ای دارد و در زندگی مان موثر هستند آن ها از تمام جزئیات برخی اسرار مهم ما با خبر هستند و هرچند اگر ما را دوست داشته باشند زمانی که خواسته های شان انجام نشود از تهدید استفاده می کنند. گاهی افرادی هستند که با احساسات ما بازی می کنند و چون می دانند ما به محبت آن ها نیاز داریم آن را از ما دریغ می کنند و تمام تلاش خود را می کنند که برای دریافت محبت آن ها آن چه می خواهند را برایشان انجام دهیم.
انواع باجگیری عاطفی
باج گیری های عاطفی در ۴ گروه طبقه بندی می شوند:
۱- تنبیه گرها
خواسته خود و پیامدهای عدم پذیرش آن توسط شما را دقیق بیان می کنند. مثال: “اگر بخواهی سر کار بروی، ترکت می کنم. بین من و کار یکی را انتخاب کن”. روابط نزدیک تر و آسیب پذیری بیشتر شما را در معرض افراد تنبیه گر قرار می دهد. در موارد شدید و عصبانیت های انفجاری، تهدید به آسیب جانی نیز مشاهده می شود.
۲- تهدید کننده ها
روی تهدید آنها به سمت خود تهدید کننده است. مثال: “با من بحث نکن. یا مریض می شوم یا افسرده”. آنها افرادی وابسته و نیازمند هستند که مسئولیت زندگی خود را به عهده نمی گیرند.
۳- سرزنش کننده ها
این افراد توقع ذهن خوانی از طرف شما دارند و انتظار دارند آن چه را می خواهند بدون این که به شما بیان کنند، شما کشف کنید و تضمین کنید که به خواسته شان می رسند. آنها معتقدند این تنها راهی است که کمک می کند از احساس های ترسناک و ناراحت کننده رهایی یابند و اطمینان حاصل کنند که شما به آنها توجه دارید.
۴- وسوسه کننده ها
شما را محک می زنند و در ازای خواسته خود وعده های شگفت انگیز نظیر: پول، عشق، و پیشرفت شغلی می دهند.
ویژگی های شخصیتی باج گیر عاطفی
- از آسیب و محرومیت و طردشدن به شدت می ترسد.
- غالبا احساس درماندگی و استیصال می کند.
- می خواهد همه چیز را کنترل کند.
- دائما احساس نا امیدی می کند.
- از شکست متنفر است.
- در بسیاری از موارد فکر می کند که اگر سریع اقدام نکند، درگیر پیامدهای غیرقابل تحملی خواهد شد.
- اضطراب و عدم امنیت دو حسی هستند که به صورت ریشه ای در او وجود دارند.
- در گذشته آسیب هایی دیده و حالا فکر می کند که با تغییر واقعیت کنونی می تواند برخی از دردهای گذشته را جبران کند.
- در نقاط بحرانی زندگی مثل بیماری، طلاق، بحران های تحصیلی و شغلی روحیه ی باج گیری عاطفی در او به شدت فعال می شود.
- فقط روی خواسته های خودش تمرکز دارد. شعار درونی ذهن او این است که: «من چیزی را که می خواهم، در زمانی که می خواهم، می خواهمش!«
- همیشه عمیقا فکر می کند که عامل گرفتاریهایش رفتار اطرافیان است، درحالی که معمولا اصلا اینطور نیست.
- اطرافیان را بسیار خودخواه می بیند، حتی اگر کسی به او محبتی می کند، محبت او را نیز به سبب خودخواهی اش می بیند و می گوید که او محبت می کند چون نیاز به محبت کردن دارد.
- همیشه مطالباتش را بسیار منطقی می داند و معتقد است تنها راه بهتر شدن اوضاع عمل به کاری است که او می گوید.
مراحل باجگیری عاطفی چیست؟
باجگیری عاطفی به یکباره اتفاق نمیافتد. برای اینکه خود را از این مهلکه نجات بدهید، باید این را بدانید. باجگیری عاطفی ۶ مرحله دارد که در ادامه هریک را بررسی میکنیم.
۱. بیانکردن خواسته
اولین مرحله این نوع باجگیری زمانی است که باجگیر از شما چیزی میخواهد. او ممکن است خواسته خود را صریح یا ضمنی و غیرمستقیم بیان کند.
در حالت اول، احتمالا از او چنین جملهای میشنوید: «فکر نمیکنم که این شخص مناسب تو باشد.» بیان غیرمستقیم خواسته او هم با جملهای شبیه به این همراه است: «من طرز نگاهکردنش به تو را دوست ندارم. او ممکن است خطرناک باشد.» در حالت دوم، اینطور به نظر میرسد که او به شما اهمیت میدهد، اما این رفتارش فقط برای کنترلکردن شماست.
۲. مقاومتکردن
اگر احساس میکنید کسی قصد باجگیری عاطفی از شما را دارد و میخواهید در برابر او مقاومت کنید، باید رکوپوستکنده احساستان را به او بگویید. مثلا اگر نمیخواهید کسی حتی برای تمیزکاری وارد اتاقتان شود، میتوانید با گفتن جمله «خودم میتوانم اتاقم را تمیز کنم» یا «وقتی کسی وارد اتاقم میشود، مضطرب میشوم» جلوی او را بگیرید.
برای بیان غیرمستقیم این احساس راههای دیگری هم وجود دارد، مثل:
- همیشه کلید اتاقتان را همراه داشته باشید؛
- جارو یا وسایل نظافت را جایی بگذارید که او نتواند پیدایشان کند.
۳. فشارآوردن
زمانی که فردی در روابط عادی با شریک زندگی خود مقاومت میکند، طرف مقابل برای حل مشکل راهی پیدا میکند و به این روش مشکلاتشان را با هم حل میکنند. اما باجگیران با استراتژیهای مختلف خواستههای خود را به شما تحمیل میکنند. برخی از این استراتژیها عبارتاند از:
- خواسته خود را طوری بیان میکنند که به نظر میرسد به شما اهمیت میدهند؛
- میگویند مقاومت شما سبب ایجاد احساس بدی به خودشان میشود؛
- به شما میگویند که باید خواستههای آنها را عملی کنید چون این کار نشانه عشق متقابل است.
۴. تهدید
باجگیری عاطفی ممکن است بهصورت تهدید مستقیم یا غیرمستقیم باشد. در حالت اول، چنین جملاتی را میشنوید: «اگر امشب را با دوستانت بگذرانی، چمدانهایم را میبندم و برای همیشه از اینجا میروم.» در صورت تهدید غیرمستقیم هم جملاتی شبیه به این را میشنوید: «من حتی با دوستهایم هم معاشرت نمیکنم، چون میخواهم زمان بیشتری را با تو سپری کنم. اگر بروی، دنبال شخص دیگری میروم که به من بیشتر توجه میکند.»
علاوه بر این، باجگیر عاطفی ممکن است تهدید خود را با وعده و وعید پنهان کند و بگوید: «اگر پیش من بمانی، هرچه دوست داری میخوریم. حتی میتوانیم فیلمی را که مدتهاست میخواهی ببینی، با هم تماشا کنیم.»
۵. اطاعتکردن
درنهایت احتمالا مقاومتها شما را خسته میکند و به خواستههای او تن میدهید. باجگیری عاطفی همیشگی با توسل به فشار و تهدید ممکن است طاقتفرسا باشد.
اگر باجگیر به خواسته خود برسد، معمولا با شما مهربان میشود. این رفتار مثبت ممکن است فقط لحظهای طول بکشد. اگر در چنین رابطهای باقی بمانید، رفتار سمی او تکرار میشود.
۶. تکرار رفتار باجگیرانه
در صورتی که پس از مقاومت بسیار سرانجام تسلیم شوید، باجگیر متوجه نقطه ضعف شما میشود. احساس میکنید که اگر بهجای مقاومتکردن تسلیم او شوید، راحتترید. این اتفاق بارها و بارها تکرار میشود، مگر اینکه به این نتیجه برسید که درگیر بازی او شدهاید.
راههایی برای مقابله با باجگیری عاطفی
بسیاری از مواقع، قربانیان باجگیری عاطفی به مشکلاتی مثل اختلال شخصیت مرزی (BPD) دچار میشوند. بنابراین بهتر است هرچه زودتر برای مقابله با این مشکل فکری کنید. برای اینکه با باجگیر عاطفی مقابله کنید، میتوانید به این راهها متوسل شوید:
- مسئله را درست تشخیص بدهید. دقت کنید که ابراز نیازهای شریک زندگیتان یا مرزبندیهای او را به حساب باجگیری نگذارید. باجگیری عاطفی با فشار، کنترل و تهدید همراه است.
- جزئیات را یادداشت کنید. با این کار میتوانید متوجه الگوی رفتاری طرف مقابل شوید.
- محرکهای عاطفی خود را شناسایی کنید. اجازه ندهید که کسی از محرکهای عاطفی شما سوءاستفاده کند.
- اگر متوجه شدید که اشکهای طرف مقابل غیرواقعیاند، از او فاصله بگیرید. با این روش به او نشان میدهید که نمیتواند از دلسوزی شما برای رسیدن به مقاصد خود استفاده کند.
- برای خود زمان بخرید. اجازه ندهید که فشارها و تهدیدهای او مانع فکرکردن شما شوند.
- در رابطه خانوادگی، دوستانه یا عاشقانه مرزبندی مشخص داشته باشید. بدون مرزبندی دقیق نمیتوانید از فردیت خود محافظت کنید.
- از امنیت خود مطمئن شوید. اگر رفتارهای دوست یا همسرتان شما را به خطر میاندازند، قبل از هر چیزی امنیت خود را بسنجید.
- با درمانگری ماهر و باتجربه مشورت کنید. اینطوری میفهمید که چرا به طرف مقابل اجازه باجگیری میدهید و آگاهانه با او مقابله میکنید.
- او را به تغییر یا سازش دعوت کنید. به او پیامدهای رفتارش را توضیح بدهید و مرزهای جدیدی تعیین کنید.
- او را برای همیشه ترک کنید. در شرایطی که هیچ چیز تغییر نمیکند، بهترین کار این است که رابطه را برای همیشه تمام کنید.
