همه چیز درباره آتاکسی (اختلال تعادل)؛ درمان آتاکسی با کاردرمانی ذهنی
آتاکسی یکی از اختلالات بسیار نادر است که در آن فرد تعادل حرکات خود را از دست می‌دهد و نمی‌تواند کارهای حرکتی، مثل راه رفتن، تکان دادن دست‌ها و انگشت‌ها، صحبت کردن و … را به‌خوبی انجام دهد؛ به همین دلیل به آن اختلال تعادل نیز گفته می‌شود.
مسئله اصلی در اختلال تعادل این است که آن قسمت از مغز که وظیفه کنترل حرکت و تعادل را در بدن به عهده دارد، دچار مشکل و اختلال می‌شود و نمی‌تواند به‌خوبی گذشته عمل کند؛ به همین دلیل حرکات فرد کندتر شده و فرد تعادل خود را برای انجام کارها از دست می‌دهد.
اختلال آتاکسی انواع مختلفی دارد. برخی از انواع آن از همان بدو تولد و دوران کودکی با فرد همراه است؛ اما در برخی از موارد نیز ممکن است که فرد به مرور زمان علائم اختلال آتاکسی را در خود مشاهده کند و کم‌کم توانایی حرکت خود را از دست بدهد و علائم به مرور در او ایجاد شود.
همانطور که اشاره کردیم، در اختلال آتاکسی بخشی از مغز که وظیفه کنترل و مدیریت حرکات بدن را بر عهده دارد، دچار مشکل می‌شود؛ پس کاردرمانی ذهنی می‌تواند تاثیر بسیار زیادی روی درمان آتاکسی داشته باشد. در کاردرمانی ذهنی ما سعی می‌کنیم تا ارتباط بین ذهن و جسم را بهبود ببخشیم. معمولا کاردرمانی ذهنی به عنوان یک روش درمان مکمل برای بهبود علائم و بهبود حرکات بیمار در اختلال آتاکسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با توجه به نادر بودن اختلال آتاکسی، طبیعی است که افراد اطلاعات زیاد و مناسبی درباره این اختلال نداشته باشند؛ به همین جهت ما در این نوشته از کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، تصمیم گرفته‌ایم تا درباره اختلال آتاکسی و علائم آن صحبت کنیم و در ادامه نیز روش های درمان آتاکسی را مورد بررسی قرار دهیم.
کار درمانی ذهنی تاثیر بسیار زیادی روی بهبود علائم و بهبود حرکات در اختلال آتاکسی دارد. در کاردرمانی ذهنی بزرگسال، کاردرمانگر با درنظر گرفتن رابطه بین ذهن و جسم، ذهن و حرکت، ذهن و گفتار و ذهن و یادگیری، برنامه‌ریزی‌های منسجمی در رابطه با ناتوانی‌های درمانجوی بزرگسال به کار می‌گیرد. کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، جلسات کاردرمانی ذهنی را زیر نظر بهترین کاردرمانگران و متخصصان این حوزه برای شما عزیزان برگزار می‌کند.
آتاکسی چیست؟
آتاکسی یا اختلال تعادل، همانطور که از نام آن مشخص است، بیماری است که روی حرکات و تعادل فرد تاثیرگذار است. آتاکسی اصطلاحی برای گروهی از بیماری‌های عصبی (بیماری‌های مرتبط با سیستم عصبی) است که بر حرکت و هماهنگی تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به آتاکسی اغلب در تعادل، هماهنگی، بلع و گفتار مشکل دارند. این بیماری معمولاً در نتیجه آسیب به بخشی از مغز که حرکت را هماهنگ می‌کند (مخچه) ایجاد می‌شود.
آتاکسی می‌تواند در هر سنی ایجاد گردد. به طور معمول پیشرونده است، به این معنی که با گذشت زمان می‌تواند بدتر شود. این یک بیماری نادر است که حدود 150000 نفر را به خود مبتلا می‌کند.
علائم آتاکسی
علائم آتاکسی بسیار گسترده و متفاوت هستند؛ در حالت کلی می‌توان گفت که آتاکسی روی تمام حرکات بدن فرد تاثیرگذار است؛ از راه رفتن و حرکات دست‌ها گرفته تا بلعیدن و حتی حرکات چشم. در ادامه، برخی از رایج‌ترین علائم آتاکسی را با هم بررسی می‌کنیم:
- مشکل در راه رفتن و راه رفتن ناپایدار (ممکن است که فرد بیشتر از حد معمول دچار لغزش و افتادن شود)
- مشکل در گفتار و گفتار با ریتم غیرمعمول و آهسته
- مشکل و اختلال در بلع؛ تا حدی که ممکن است فرد هنگام نوشیدن مایعات دچار خفگی شود
- مشکل در انجام حرکت‌های ظریف با دست و انگشتان؛ مثل گرفتن قاشق و چنگال یا نوشتن و ساز زدن
- حرکات غیرارادی چشم که باعث تاری دید و مشکل در خواندن می‌شود
- خستگی مفرط؛ زیرا عضلات بدن برای ایجاد هماهنگی نیازمند مصرف بیشتر انرژی هستند.
چه عواملی باعث بروز آتاکسی در فرد می‌شود؟
تاکنون دلایل گوناگونی برای ابتلا به آتاکسی و اختلال تعادل کشف شده است؛ در اغلب این دلایل، نوعی آسیب به مغز، به خصوص قسمت‌های از مغز که مربوط به کنترل و هماهنگی حرکات بدن است، وجود دارد. در ادامه، برخی از مهم‌ترین دلایل ابتلا به آتاکسی را با هم بررسی می‌کنیم:
وراثت و دلایل ارثی
یکی از مهم‌ترین دلایل ابتلا به آتاکسی و اختلال تعادل، دلایل وراثتی و ارثی است. با وجود یک جهش ژنی و ساخته شدن پروتئین‌های غیرطبیعی، عمدتاً کارکرد و عملکرد سلول‌های عصبی در نخاع و مخچه مختل شده و باعث تحلیل بافت‌های موجود در این نواحی می‌شود. معمولاً این نوع آتاکسی در اثر جهش‌های ژنی مختلف بروز کرده و اکثر آن‌ها پیشرونده هستند.
مصرف برخی از داروها
آتاکسی می‌تواند به عنوان عوارض جانبی مصرف برخی از داروها به وجود آید. داروهایی مثل داروهای ضد سرع، داروهای شیمی درمانی، برخی از داروهای آرام‌بخش و داروهای ضد تشنج می‌تواند در برخی از شرایط و روی برخی از افراد باعث ایجاد آتاکسی و اختلال در تعادل شود.
فلج مغزی و آسیب به مغز
فلج مغزی و آسیب‌های ناگهانی به مغز نیز می‌تواند باعث بروز اختلال تعادل و آتاکسی شود. همانطور که گفتیم، در اختلال تعادل آن بخش از مغز که وظیفه کنترل حرکت را در بدن دارد، دچار آسیب می‌شود؛ پس در برخی از موارد، سکته مغزی یا ضربه خوردن و آسیب به مغز نیز می‌تواند باعث ایجاد اختلال آتاکسی شود.
مسمومیت با مواد شیمایی و فلزات سنگین و الکی
مسمومیت با مواد شیمیایی و فلزات سنگین مثل جیوه نیز روی آتاکسی تاثیرگذار هستند. علاوه بر این، مسمومیت با الکل و همچنین مصرف بیش از حد مشروبات الکی نیز می‌تواند باعث بروز اختلال آتاکسی در فرد شود.
درمان اختلال تعادل
خوشبختانه این روزها روش‌های گوناگونی برای درمان اختلال تعادل وجود دارد که در آن‌ها سعی می‌شود علاوه بر کاهش و کنترل علائم بیماری آتاکسی، مهارت‌های فرد برای داشتن یک زندگی آسان‌تر و مستقل‌تر را نیز فراهم کند؛ از این رو، علاوه بر اقداماتی مثل دارو درمانی، که برای کنترل علائم آتاکسی بسیار مفید هستند، معمولا از گفتار درمانی، کار درمانی جسمی و فیزیوتراپی، کاردرمانی ذهنی و … نیز کمک گرفته می‌شود تا فرد بتواند از طرفی جلوی پیشروی علائم را در بدن خود بگیرد و از طرف دیگر بتواند کارهای خود را به‌راحتی انجام دهد و زندگی مستقل را تجربه کند.
در برخی از موارد، مثل زمانی که آتاکسی در اثر ابتلا به بیماری عفونی مثل آبله یا کمبود ویتامین به وجود می‌آید، ممکن است که پس از شروع درمان و رفع کامل بیماری اولیه یا کمبود ویتامین، علائم آتاکسی به صورت کامل از بین بروند؛ اما گاهی اوقات نیز ممکن است که آتاکسی به صورت کامل درمان نشود؛ بلکه با مصرف دارو و انجام کار درمانی ذهنی و سایر درمان‌ها، بتوانیم جلوی پیشرفت بیماری را بگیرم تا حدی که فرد بتواند زندگی راحت‌تری را تجربه کند.
نکته بسیار مهم در مورد اختلال تعادل و بیماری آتاکسی این است که در صورت مشاهده علائم، هرچه سریع‌تر برای درمان اقدام کنید و به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. هرچه تشخیص و فرآیند درمان زودتر آغاز شود، پیشروی علائم آتاکسی کمتر بوده و شانس درمان بالاتر می‌رود. در ادامه برخی از مهم‌ترین اقدامات که برای درمان اختلال تعادل انجام می‌شود را با هم مرور می‌کنیم:
دارو درمانی و مراجعه به متخصص مغز و اعصاب
اولین و مهم‌ترین اقدام برای درمان اختلال تعادل، مراجعه به متخصص مغز و اعصاب است. متخصص با آزمایش‌ها و تصویربرداری‌های مختلف می‌تواند اختلال آتاکسی را در شما تشخیص دهد و درمان مناسب را به شما پیشنهاد دهد.
در حال حاضر دارو درمانی یکی از مهم‌ترین روش‌های درمان آتاکسی شناخته می‌شود که می‌تواند جلوی پیشرفت علائم آتاکسی را بگیرد. علاوه بر آن، ممکن است که پزشک به شما پیشنهاد دهد تا از درمان‌های مکمل مثل فیزیوتراپی، کاردرمانی ذهنی، گفتار درمانی و … نیز برای بهبود شرایط استفاده کنید.
گفتار درمانی
همانطور که گفتیم، آتاکسی می‌تواند روی حرکات دهان و گفتار نیز تاثیرگذار باشد. فرد مبتلا به آتاکسی در صحبت کردن و همچنین بلعیدن و نوشیدن دچار مشکل می‌شود. گفتار درمانی می‌تواند در رفع اختلال گفتار و مشکلات بلع(دیسفاژی) کمک بسیار زیادی به بیمار مبتلا به آلاکسی کند. گفتار درمانگر با تمرین و ارائه روش‌های مختلف به بیمار کمک می‌کند تا هم مشکل بلعیدن و خوردن خود را رفع کند و هم بهتر صحبت کند.
گفتار درمانی بزرگسالان، به درمان اختلالات گفتار بزرگسالان مثل لکنت زبان و ادای صحیح کلمات می‌پردازد. برخی تصور می‌کنند که گفتار درمانی تنها مختص به کودکان است؛ اما باید گفت برای آن دسته از بزرگسالانی که در کودکی اختلالات گفتار آن‌ها درمان نشده است یا اخیرا به دلیل مسائلی مثل سکته مغزی دچار اختلال گفتار شده‌اند نیز گفتار درمانی انجام می‌شود.
فیزیوتراپی و کاردرمانی جسمی
همانطور که گفتیم، حرکات بدن در اختلال آتاکسی دچار مشکل می‌شود؛ به همین دلیل لازم است که عضلات بدن دچار ضعف شدید شوند. فیزیوتراپی می‌تواند در حفظ استفاده از بازوها و پاها کمک کرده و از ضعف عضلات یا گیر افتادن در یک موقعیت (انقباضات) جلوگیری کند.
کاردرمانی جسمی نیز می‌تواند به بهبود علائم آتاکسی و بهتر شدن شرایط زندگی بیمار کمک کند. هدف از کاردرمانی این است که به شما بیاموزد چگونه با کاهش تدریجی تحرک خود سازگار شوید و مهارت‌های جدیدی که می‌توانید برای انجام فعالیت‌های روزمره استفاده کنید را ایجاد کنید. یک متخصص کاردرمانی ممکن است بتواند نحوه استفاده از ویلچر و سایر وسایل حرکتی را به فرد بیاموزد. آن‌ها همچنین می‌توانند در مورد تغییراتی که می‌توانید در خانه خود ایجاد کنید مانند نصب ریل راهنما یا بالابر پله، راهنمایی دهند تا زندگی را راحت تر کنند.
کاردرمانی جسمی به کودکانی که اختلالات حرکتی مختلف دارند، کمک می‌کند تا حرکات خود را اصلاح کنند و تا حد امکان زندگی نرمالی را در پیش بگیرند. برخی از اختلالات روان مثل اوتیسم یا بیش فعالی می‌تواند مشکلات مختلفی در نوع حرکت کودکان ایجاد کند. همچنین اسپاسم عضلات یا عدم تکامل مراحل رشد حرکتی باعث می‌شود که کودک به‌خوبی و متناسب با سن خود نتواند حرکت کند.
کار درمانی ذهنی
یکی دیگر از مواردی که به درمان آتاکسی کمک بسیار زیادی می‌کند، کاردرمانی ذهنی است. همانطور که گفتیم، در اختلال تعادل، قسمتی از مغز که وظیفه کنترل حرکات بدن را بر عهده دارد، دچار مشکل و اختلال می‌شود. کاردرمانی ذهنی می‌تواند به بهبود ارتباط بین ذهن و جسم کمک کند. فرد پس از انجام کاردرمانی ذهنی، بهتر می‌تواند حرکات خود را کنترل کند و می‌آموزد که در شرایط جدید، تعادل خود را حفظ کند.
