اختلال شخصیت اسکیزوتایپی چیست؟
اختلال شخصیت اسکیزوتایپی یکی از انواع اختلالات شخصیتی میباشد. فردی که دارای اختلال شخصیت اسکیزوتایپی باشد، از نگاه دیگران فردی غیرعادی و «عجیب و غریب» به نظر میآید. این افراد ممکن است در برقراری روابط با دیگران مشکل داشته باشند؛ چراکه معمولا نسبت به اطرافیان خود بدبین بوده و دچار هذیانهای خرافی میباشند.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی معمولا توهم (Hallucination) ندارند؛ با این حال، آنها معمولا دچار هذیان هستند. این افراد، به خصوص هنگامی که در موقعیتهای جدید قرار میگیرند، به شدت دچار اضطراب و بدبینی میشوند.
در این نوشته از کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، قصد داریم درباره اختلال شخصیت اسکیزوتاپی و علائم و درمان آن صحبت کنیم. پیشنهاد میکنیم در ادامه این نوشته جذاب با ما همراه باشید.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال، از آن دسته اختلالات شخصیت است که بهراحتی قابل درمان است؛ تنها نیاز است که پس از تشخیص بهموقع و زودهنگام، برای درمان اقدام کنید. معمولا درمان این دسته از اختلالات شخصیت، مثل اختلال شخصیت اسکیزوتایپال، از طریق روان درمانی و مشاوهر اتفاق میافتد و نیاز است که فرد به طور مرتب در جلسات روان درمانی شرکت کند. کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، امکان برگزاری جلسات روان درمانی را زیر نظر بهترین متخصصیان این حوزه برای شما فراهم کرده است. جهت شرکت در جلسات روان درمانی کلینیک روانشناسی برگ سبز، میتوانید از طریق لینک زیر اقدام نمایید.
علائم شخصیت اسکیزوتایپی
طبق مرجع راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی DSM-5، این بیماری دارای ۸ علامت و نشانه هست که از این علائم، وجود ۵ علامت به طور مداوم میتواند سرنخ تشخیصی مهمی باشد:
ایده های مرجع
اگر فیلم «Truman Show» را دیده باشید، احتمالا باید بدانید که در مورد چه چیزی صحبت میکنیم. این فیلم دربارهی مردی است که زندگی عادی خود را دارد، اما نمیداند که در واقع داخل یک شوی زنده تلویزیونی زندگی میکند و شخصیت اصلی این برنامه میباشد. افرادی که مبتلا به اختلال شخصیتی اسکیزوتایی هستند، تصور میکنند که تمام وقایع و اتفاقات دنیا به آنها مربوط است. معمولا در باور این افراد، اتفاقات غالبا در ضدیت با آنها و به ضرر آنها به وقوع میپیوندند.
باورهای عجیب و غریب
در ابتدا باید توجه داشته باشید که این باورها با باورهای دینی و فرهنگی متفاوت است. این بتورها میتواند شامل خرافات و افکار جادویی باشد. به عنوان مثال، فرد سوار هوایپما شده و ناگهان تصور میکند که باید تمام مدت طول پرواز بیدار بماند و بر روی در هوا نگه داشتن هواپیما تمرکز کند، در غیر این صورت هواپیما ممکن است سقوط کند.
تعاملهای عجیب و غریب
این افراد روشهای تعاملی متفاوتی نسبت به افراد عادی دارند. به عنوان مثال، کمتر از احساسات خود صحبت میکنند، حین صحبت کردن مکثهای زیادی دارند و گفتارشان یکنواخت و نسبتا کند ادا میشود
بدبینی
افرادی که شخصیت اسکیزوتایپی دارند، معمولا شخصیتهای پارانوئید و بدبینی نیز دارند. برای مثال، ممکن است نسبت به اینکه همکارانشان میخواهند وی را اخراج کنند، یا درمانگر جلسات را ضبط میکند و آن را به صورت آنلاین و زنده پخش میکند، مشکوک باشد.
عواطف نامناسب و بی تفاوتی
در این زمینه، “نامناسب” به واکنشی اشاره دارد که برای افراد عادی غیر معمول و غیرمنتظره است. به عنوان مثال، اطرافیان وی ممکن است به یک شوخی بخندند. اما فرد اسکیزوتایپی حتی اگر آن را خندهدار نیز بداند، چهرهاش ممکن است هیچ تغییری نکند. این نوع بروز احساسات را flat affect مینامند.
رفتارهای عجیب و غریب
رفتار، زبان بدن و ظاهر افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی به طور قابل توجهی قابل تمایز از افراد عادی میباشد. این افراد ممکن است مدل موهای غیرمعمولی داشته باشند، لباسهایشان رنگهایی کاملا دور از هم و غیرهمخوان داشته باشند یا از لباسهایی با الگوهای برجسته استفاده کنند.
انزوای اجتماعی
افرادی اسکیزوتایپ تمایل کمتری به ایجاد روابط اجتماعی با دیگران دارند. این افراد ترجیح میدهند که تنها زندگیکنند، در مهمانیها و رویدادهای مختلف شرکت نکنند، علاقهای به تفریحهای عادی و اجتماعی نداشته باشند و تمایلی به انجام سفر یا گردش از خود نشان ندهند. به همین علت، این افراد معمولا به مرور دچار انزوای اجتماعی شده و روابطشان با دیگران به حداقل یا حتی صفر میرسد.
اضطراب اجتماعی
این افراد هنگامی که در میان جمعیت و موقعیتهای اجتماعی قرار بگیرند، احساس غربت و تفاوت شدید با دیگران میکنند. ممکن است با افراد هم سن خود در مدرسه و دانشگاه یا همکاران در سر کار نتوانند ارتباط برقرار کنند. حتی فکر کردن به چنین موقعیتهایی نیز برای این افراد اضطراب آور است. این اضطراب میتواند حتی در برخورد با نزدیکترین دوستان و حتی خانواده فرد نیز وجود داشته باشد.
فوبیای اجتماعی که به اسم اختلال اضطراب اجتماعی نیز شناخته میشود، یکی از انواع رایج فوبیا است که در کودکان و نوجوانان نیز زیاد دیده میشود. همانطور که از نام آن مشخص است، فردی که دچار فوبیای اجتماعی شده است، با قرار گرفتن در حضور دیگران و موقعیتهایی که لازم است در مقابل دیگر اجرا داشته باشد، مانند سخنرانی یا ارائه یک گزارش درسی، دچار اضطراب و ترس شدید میشود. این اضطراب فراوان، گاها با علائم فیزیکی و جسمی مثل بالا رفتن ضربان قلب، حالت تهوع یا لرزش بدن و حمله پانیک نیز خود را نشان میدهد.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپی در مقابل اسکیزوفرنی
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی ممکن است باورها یا خرافات عجیبی داشته باشند. آنها در ایجاد روابط نزدیک مشکل دارند و تمایل به تحریف واقعیت دارند. به این ترتیب، اختلال شخصیت اسکیزوتایپی میتواند شکل خفیفی از اسکیزوفرنی به نظر برسد، یک اختلال مغزی جدی که طرز تفکر، عمل، بیان احساسات، درک واقعیت و ارتباط فرد با دیگران را مخدوش میکند.
افرادی که اسکیزوفرنی دارند ارتباطشان با واقعیت قطع شده است. آنها ممکن است توهم داشته باشند و چیزهایی را ببینند یا بشنوند که وجود ندارد (هالوسینیشن). اما افرادی که دارای اختلال شخصیت اسکیزوتایپی هستند اینگونه نیستند. در موارد نادر، افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی ممکن است به اسکیزوفرنی مبتلا شوند.
اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی یک بیماری روان نسبتا شایع در بین افراد است که در آن فرد مرز بین خیال و واقعیت را تشخیص نمیدهد. تقریبا از هر صد نفر، یک نفر به این اختلال مبتلا میشود و نسبت ابتلای آن بین زنان و مردان یکسان است. فرد مبتلا به اسکیزوفرنی در اغلب موارد خود آگاهی نسبت به بیماری خود ندارد و این بیماری را نمیپذیرد؛ از این رو درمان و کنترل آن بسیار سخت میشود.
علل و عوامل خطر اختلال شخصیت اسکیزوتایپی
اختلال شخصیت اسکیزوتایپی توسط هیچ عامل خاصی ایجاد نمی شود. تعدادی از عوامل خطر وجود دارد که ممکن است شما را بیشتر به این اختلال متمایل کند، از جمله:
- سابقه خانوادگی اختلالات اسکیزوفرنی یا سایر وضعیتهای روانپزشکی
- بروز اختلال در عملکرد مغز، از جمله ضربه مغزی
- تجربیات دوران کودکی از جمله سوء استفاده یا بی توجهی
- داشتن رابطه سرد با پدر و مادر
- آسیب یا بیماری قبل یا در حین تولد
- سابقه وقفه های روان پریشی یا دوره های توهم
- ناهنجاری در ساختار آناتومیک یا شیمیایی مغز
اختلال شخصیت اسکیزوتایپی چگونه تشخیص داده می شود؟
متخصص مربوطه وجود نشانههایی که در DSM-5 توضیح داده شدهاند را در فرد بررسی میکند. از بین این علائم، حداقل ۵ علامت باید در فرد وجود داشته باشد. اهمیت این مساله از آن جهت است که اختلال شخصیت اسکیزوتایپی به عنوان یک الگوی رفتاری پایدار به حساب می آید که تقریبا تمام بخش های زندگی شما را میتواند در بربگیرد، از جمله:
- روابط
- خانه
- کار
- مدرسه
- سرگرمی ها
اگر برخی از علائم در برخی از وضعیتها ایجاد شود، اما در سایر وضعیتها نه، متخصص مربوطه ممکن است بگوید شما به جای اختلال شخصیت، ویژگی های اسکیزوتایپی دارید.
درمان اختلال شخصیت اسکیزوتایپی
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی به ندرت تلاشی برای درمان اختلال خود میکنند. وقتی آنها به پزشک مراجعه می کنند، اغلب برای یک اختلال مرتبط مانند افسردگی یا اضطراب است. درمان این اختلال ممکن است شامل موارد زیر باشد:
روان درمانی
روان درمانی — نوعی مشاوره — رایج ترین درمان است. علائم اختلال شخصیت اسکیزوتایپی ممکن است شروع رابطه با یک درمانگر را سخت کند. اما با گذشت زمان، شما و پزشکتان می توانید اهداف مشترکی را تعیین کنید و در جهت رسیدن به آنها تلاش کنید. هدف درمان کمک به شما در تغییر سبک رابطه، انتظارات، الگوهای مقابله و عادات تفکر و رفتار است. افراد مبتلا به این اختلال اغلب می توانند یاد بگیرند که متوجه شوند چه زمانی واقعیت را تحریف می کنند.
روان درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• درمان شناختی رفتاری (CBT): به شما نشان می دهد دیگران چگونه رفتار شما را می بینند و به شما کمک می کند تا اضطراب را مدیریت کنید و مهارت های اجتماعی خود را بهبود بخشید.
• درمان حمایتی: این به شما می آموزد که چگونه احساسات یا افکار منفی را مدیریت کنید، چگونه به مردم اعتماد کنید و چگونه روابط ایجاد کنید.
• درمان حمایتی- بیانی: این درمان به شما کمک می کند تا از تعصبات منفی در مورد روابط خلاص شوید. در مورد افکار، احساسات و نگرانی های خود صحبت خواهید کرد.
• خانواده درمانی: درمان زمانی بهترین نتیجه را دارد که اعضای خانواده درگیر و حمایت کننده باشند.
رفتار درمانی شناختی که به عنوان درمان رفتاری شناختی نیز شناخته میشود، یکی از جدیدترین و کارآمدترین متدهای روانشناسی است که توانسته است انقلابی در عرصه روانشناسی و روان درمانی به وجود آورد. امروزه بسیاری از روانشناسان بزرگ و مطرح دنیا، از رفتار درمانی شناختی برای درمان بسیاری از اختلالات مثل اختلال اضطراب، افسردگی و … استفاده میکنند و این روش توانسته است بهخوبی اثرات خود را نمایان کند.
دارودرمانی
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی که همچنین دارای اختلال دیگری مانند اضطراب یا افسردگی هستند، ممکن است دارو مصرف کنند. اما دارودرمانی معمولاً درمان اصلی اختلالات شخصیتی نیست. در برخی موارد، بهویژه در دورههای بحران یا استرس شدید، ممکن است علائم شدیدی داشته باشید و لازم باشد برای مدت کوتاهی در بیمارستان بمانید.
مدیریت سبک زندگی
چیزهایی که در زندگی روزمره ممکن است به شما در مدیریت علائم اختلال شخصیت اسکیزوتایپی کمک کند عبارتند از:
- روابط سالم با دوستان و خانواده
- یک برنامه منظم با خواب و ورزش زیاد
- مصرف منظم داروها طبق برنامه
- فرصت هایی برای رسیدن به اهداف یا دستیابی به موفقیت در مدرسه، محل کار یا فعالیت های تفریحی
