وسواس فکری چیست؟ روش های درمان OCD
OCD یا وسواس فکری یکی از اختلالات روانشناختی رایج در بین افراد است که متاسفانه بسیاری از افراد شناخت درستی از این اختلال ندارند. فرد مبتلا به وسواس فکری، دچار رفتارها و فکرهای تکرار شونده میشود و تا زمانی که به آنها نپردازد، نمیتواند آسوده باشد.
معمولا افرادی که دچار وسواس فکری هستند، رفتارهای تکرار شوندهای مثل شستن مداوم دستها، چک کردن مداوم، مرتب کردن وسایل و … دارند. این افکار و رفتارها برای فرد بسیار آزار دهنده است و هنگامی که فرد سعی میکند آنها را نادیده بگیرد و توجهی به آن نداشته باشد، اضطراب فرد بیشتر میشود.
وسواس فکری انواع مختلفی دارد و علائم آن در هر شخصی میتواند متفاوت باشد. در این مقاله از سری مقالات کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، قصد داریم به معرفی اختلال OCD، علائم وسواس فکری و درمان OCD بپردازیم. اگر شما هم به گونهای درگیر این اختلال هستید، پیشنهاد میکنیم در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.
OCD یکی از اختلالات روانشناسی است که در آن فرد رفتارها یا فکرهای تکرار شونده دارد و این افکار باعث آزار او میشود. اگر وسواس فکری جدی گرفته نشود، تاثیر بسیار بدی روی سلامت روان فرد دارد و زندگی نرمال او را مختل میکند. بهتر است برای درمان وسواس فکری هرچه سریعتر اقدام کنید.
وسواس فکری (OCD) چیست؟
وسواس فکری(OCD) به گروهی از ترسها، افکار و رفتارهای تکرار شونده گفته میشود که ناخواسته شما را مجبور به انجام برخی از کارها میکند. این افکار به قدری میتوانند قوی و آزار دهنده باشند که زندگی نرمال و فعالیتهای روزمره شما را تحت تاثیر قرار دهند.
فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری ممکن است سعی کند تا وسواس خود را نادیده بگیرد و با آن مقابله کند؛ اما همین موضوع باعث افزایش اضطراب او میشود و او را مجبور به انجام کارها میکند. فرد مبتلا به OCD، علارغم تلاشهای زیادی که برای ترک رفتارهای تکرار شونده میکند، موفق نمیشود و این رفتارها را به صورت وسواسگونهای انجام میدهد.
این افکار برای هر فرد میتواند متفاوت باشد و OCD اغلب روی موضوعات خاصی تمرکز دارد. به عنوان مثال وسواس فکری در برخی از افراد به صورت ترس از آلودگی و میکروب نمایان میشود و فرد شروع به شستن وسواسگونه دستهای خود میکند؛ به قدری که ممکن است آنها زخم شوند. در گروه دیگر از افراد وسواس میتواند به صورت تمیز و مرتب نگه داشتن وسایل خود را نشان دهد و این افراد روی جای اشیا، چیدمان آنها در کنار یکدیگر و قرینگی وسواس داشته باشند.
علائم وسواس فکری
علائم وسواس فکری میتواند در هر فردی متفاوت باشد؛ اما در یک دسته بندی کلی میتوان علائم OCD را به دو دسته وسواس و اجبار تقسیم کرد. وسواس شامل افکاری میشود که به صورت ناخودآگاه شما را درگیر خود میکند و ذهن شما مشغول آن است؛ اما اقدامی برای آن نمیکنید. رایجترین علائمی که مربوط به وسواس میباشد عبارت است از:
- ترس از آلودگی: افرادی که وسواس تمیزی دارند، معمولا نگران آلودگی محیط هستند و در محیطهای عمومی احساس آرامش ندارند.
- شک و تردید: افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری معمولا در رابطه با کارها تردید دارند؛ به عنوان مثال فرد شک دارد که آیا در خانه را قفل کرده است یا نه.
- نیاز به تقارن: بسیاری از افراد مبتلا به وسواس فکری در مورد چیدمان وسایل وسواس دارند و هنگامی که چیدمان به صورت دلخواه آنها نباشد، دچار استرس و اضطراب میشوند.
- ترس از آسیب به خود یا دیگران: فرد مبتلا به OCD ممکن است افکاری تهاجمی در رابطه با آسیب به دیگران داشته باشد؛ به عنوان مثال مادر به صورت وسواسگونه نگران این موضوع باشد که به کودک خود آسیب برساند.
در شرایط بالا فرد مبتلا به وسواس فکری تنها از نظر ذهنی درگیر موضوعات است و افکار آزار دهنده دارد و این افکار باعث استرس و اضطراب او میشوند؛ اما فرد کاری در قبال آنها انجام نمیدهد؛ در مورد علائم مرتبط با اجبار، فرد در برابر هر یک از افکار خود، به صورت ناخودآگاه ناچار به اقدام کار به خصوصی میشود. برخی از رایجترین علائم وسواس فکری در این رابطه عبارت اند از:
- اجبار به تمیزی: فرد مبتلا به وسواس فکری ممکن است در مورد آلودگی محیط نگران باشد. معمولا این افراد به صورت وسواسگونهای شروع به نظافت محیط اطراف خود میکنند. ممکن است آنها در روز بارها خانه را تمیز و ضدعفونی کنند یا آن قدر دستها را بشویند تا زخم شود و تنها در این صورت احساس میکنند که تمیز شده است.
- چک کردن: یکی دیگر از علائم رایج وسواس فکری، چک کردن مدام است. افراد مبتلا به وسواس فکری پیوسته درباره کارهایی که انجام دادهاند شک دارند. ممکن است فرد بارها چک کند که آیا در ماشین را قفل کرده است یا هنگام خروج از خانه بارها خاموش بودن اجاق گاز را چک کند و در نهایت نیز درباره آن شک داشته باشد.
- نظم و ترتیب: افرادی که دچار وسواس نظم میشوند، معمولا چیدمان مشخصی را برای وسایل میپسندند؛ به عنوان مثال قوطیهای کنسرو را به نوع خاصی روی هم قرار میدهند و اگر چیدمان وسایل مطابق خواستهی آنها نباشد، به صورت ناخودآگاه شروع به مرتب کردن آن میکنند.
موارد بالا تنها مثالهایی از علائم و نشانه های وسواس فکری است. در حالت کلی هر فکر یا رفتاری که به صورت وسواسی ذهن شما را به خود مشغول کند و باعث آزار شما شود و کنترلی روی آن نداشته باشید، به عنوان علائم وسواس فکری شناخته میشود و بهتر است برای تشخیص قطعی به روانشناس مراجعه کنید.
در برخی از موارد ممکن است افراد عادتهای خاصی داشته باشند؛ به عنوان مثال کشو لباسها را به گونهای خاص بچینند؛ اما نمیتوان همه این عادتها را به عنوان اختلال وسواس فکری شناسایی کرد. تا زمانی که رفتار و عادت مورد نظر برای زندگی نرمال فرد مشکل ایجاد نکند و فرد را از نظر ذهنی درگیر خود نکند، به عنوان اختلال OCD شناخته نمیشود.
افسردگی شایعترین بیماری روانی در جهان شناخته میشود. فرد مبتلا به افسردگی، به صورت مداوم احساس غم و اندوه میکند و علاقه خود را نسبت به همه چیز از دست میدهد. افسردگی باعث میشود که فرد از انجام کارهای روزانه خود باز بماند و همین موضوع میتواند تاثیر بسیار زیادی روی زندگی او و اطرافیان داشته باشد.
درمان وسواس فکری
اگرچه در اغلب موارد علائم OCD تا پایان عمر فرد همراه او میماند؛ اما راهکارهایی نیز برای کنترل وسواس فکری وجود دارد که به کمک آنها، فرد مبتلا به OCD میتواند زندگی نرمال و راحتتری را تجربه کند. در ادامه برخی از روش های درمان OCD را بررسی میکنیم:
روان درمانی
رفتار درمانی یکی از رایجترین و موثرترین روش های درمانی وسواس فکری است. درمانگر میتواند به شما برای تغییر الگوهای رفتاری و تفکر کمک کند. در این روش، روانشناس، شما را در موقعیتی قرار میدهد که دچار وسواس میشوید؛ سپس با کمک تکنیکهای مختلف، روشهای غلبه بر اضطراب و کنترل افکار و حرکات را به شما آموزش میدهد.
در اغلب موارد مراجعه به روانشناس میتواند به بهبود علائم وسواس فکری کمک کند. کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، دارای کادری مجرب از بهترین متخصصان و درمانگران کشور است و شما میتوانید برای شروع جلسات روان درمانی و درمان وسواس فکری به کلینیک برگ سبز مراجعه کنید.
دارو درمانی
دارو درمانی نیز یکی از تکنیکهای رایج برای درمان OCD است. برخی از داروها مثل سروتونین میتواند کمک بسیار زیادی به کنترل افکار و رفتارهای فرد مبتلا به وسواس فکری کند. برای شروع دارو درمانی ابتدا باید به یک روانپزشک متخصص مراجعه کنید و سپس با نظر پزشک خود دارو درمانی را آغاز کنید. معمولا دو الی چهار ماه پس از شروع دارو درمانی، علائم بهبود پیدا میکنند.
نوروتراپی
هنگامی که فرد نسبت به روشهای درمانی دیگر مثل دارو درمانی و روان درمانی، پاسخ ندهد، پزشک به سراغ روش های نوروتراپی میرود. در این روش، ما به دنبال تغییر فعالیت الکتریکی مغز هستیم. در بسیاری از موارد، وسواس فکری به علت اختلال در امواج ارسالی از طرف مغز صورت میگیرد. با اصلاح این امواج، میتوانیم اختلال OCD را درمان کنیم.
یکی از تکنیکهای رایج نوروتراپی برای درمان OCD، روش tDCS یا تحریک الکتریکی مغز است. در این روش، الکترودهایی به سر بیمار متصل میشود. ناحیه قرار گیری این الکترودها بسته به نظر پزشک دارد. سپس یک شوک الکتریکی کوچک، دو الی سه میلی آمپر، به مغز وارد میشود. این شوک الکتریکی باعث بهبود فعالیت مغز میشود.
tDCS یکی از روشهای نوین درمانی به شمار میرود که در سالهای اخیر کارکرد آن برای درمان بسیاری از اختلالات ثابت شده است. خوشبختانه این تکنیک درمان نسبت به روشهای دیگر درمانی مثل دارو درمانی، عوارض کمتری را برای بیمار به همراه دارد و ماندگاری تاثیرات آن بسیار بیشتر و در بسیاری از مواقع دائمی است.
TMS (تحریک مغناطیسی بین جمجمهای)
TMS نیز یکی دیگر از روش های درمان وسواس فکری است. در این روش یک دستگاه در بالای سر فرد مبتلا به OCD قرار میگیرد و یک میدان مغناطیسی القا میکند. این میدان میتواند روی آن قسمت از مغز که باعث بروز علائم وسواس فکری میشود تاثیر بگذارد و علائم OCD را بهبود بخشد.
علائم وسواس فکری چه زمانی شروع میشود؟
معمولا علائم OCD با آغاز نوجوانی بروز پیدا میکنند؛ البته در برخی از موارد نیز ممکن است این علائم در دوران کودکی خود را نشان دهند. علائم وسواس فکری تدریجی شروع میشود و هرچه جلوتر میرویم، شدت علائم بیشتر میشود؛ از همین رو بسیار مهم است اختلال وسواس فکری در همان مراحل ابتدایی تشخیص داده شود و روند درمان OCD آغاز شود.
نوع وسواس و شدت آن نیز میتواند در طول زمان تغییر کند؛ یعنی ممکن است فرد در بازهای از زمان وسواس نظافت داشته باشد و پس از مدتی دچار وسواس نظم شود. برخی موارد مثل پنیک، استرس و اضطراب نیز میتواند روی شدت علائم تاثیرگذار باشد.
تفاوت وسواس فکری و کمال گرایی
بسیاری کمال گرایی و وسواس فکری را یکسان میدانند؛ اگرچه اغلب افرادی که دچار کمال گرایی میشوند، ممکن است مبتلا به وسواس فکری نیز باشند، اما این دو اختلال با یکدیگر متفاوتند.
در کمال گرایی فرد استانداردهای بسیار بالایی برای انجام کارها دارد و به دنبال بینقص انجام دادن هرکاری است؛ اما فرد مبتلا به وسواس فکری، وسواس و نگرانی بیش از اندازه برای انجام کارها دارد و با این که میداند وسواس او بی مورد است، اما باز هم نمیتواند آن را کنترل کند.
کمال گرایی یکی از اختلالات روانشناختی است که تاثیر بسیار زیادی روی زندگی فرد دارد. افراد مبتلا به کمال گرایی، استاندارد بالا و غیرواقعی برای کارها و اهداف خود تعیین میکنند و در صورت برآورده نشدن انتظاراتشان دچار خودسرزنشی میشوند.
چه زمانی برای درمان OCD به روانشناس مراجعه کنیم؟
وسواس فکری یکی از اختلالات رایج در بین افراد است که میتواند تاثیر منفی روی کیفیت زندگی فرد بگذارد. همه ما افکار و عادتهایی داریم که انجام دادن آنها حس خوشایندی برای ما خواهد داشت؛ اما عادتها و رفتارهای وسواس فکری اینگونه نیست. در حالت کلی زمانی که شما یک عادت یا فکری را به صورت پیوسته دارید و حداقل یک ساعت در روز ذهن شما را مشغول خود میکند، از کنترل شما خارج است، برای شما خوشایند نیست و زندگی اجتماعی و نرمال شما را تحت تاثیر قرار داده است، احتمالا دچار وسواس فکری هستید و بهتر است هرچه سریعتر به یک درمانگر مجرب و حرفهای مراجعه کنید.
