طرحواره آسیب پذیری؛ علائم، علل و درمان
طرحواره آسیب پذیری یا تله آسیب پذیری یکی دیگر از انواع طرحواره های مخرب و منفی است که ممکن است برخی از ما دچار آن باشیم. طرحواره آسیب پذیری تاثیرات منفی زیادی روی زندگی فردی شما خواهد داشت. معمولا افرادی که دچار طرحواره آسیب پذیری میشوند، یک اضطراب و نگرانی دائمی همراه خود دارند و مدام نگران این موضوع هستند که از طرف دیگران یا محیط دچار آسیبهای مختلف شوند.
طرحواره آسیب پذیری میتواند در جنبههای مختلفی خود را نمایش دهد. به عنوان مثال، یکی نگران آسیب پذیری از منظر سلامت و بیماری باشد و دیگری این احساس را داشته باشد که مدام خطری او را تهدید میکند؛ یا به عنوان مثال، فرد نگرانی شدیدی نسبت به از دست دادن پول و سرمایه خود داشته باشد و فقیر شود.
آسیبپذیر بودن بخشی از زنده بودن است. هیچکس کاملاً در مقابل فاجعههای طبیعی، بیماریها، حوادث، جنگ، ورشکستگیهای مالی، جرایم و سایر مشکلات دیگر مصونیت ندارد. اما افراد مبتلا به تله آسیب پذیری در کاهش این نگرانیها مشکلات زیادی دارند. ترس از اتفاق ناگوار باعث میشود فرد بیش از حد از اطرافیانشان محافظت کند، بیش از حد پریشان باشد یا بیش از حد سعی کند همهچیز تحت کنترلش باشد.
ریشه اصلی طرحواره آسیب پذیری، ترس و اضطراب است. معمولا افرادی که دچار طرحواره آسیب پذیری شدهاند، مانند سایر تلههای روانی و طرحوارههای مخرب، این موضوع از دوران کودکی و اغلب توسط والدین او در کودک شکل گرفته است. کودکانی که والدین بسیار حساس دارند که بیش از حد از آنها مراقبت میکنند و مدام این حس را به کودک القا میکنند که در بیرون چیزی و خطری او را تهدید میکند، دچار طرحواره آسیب پذیری میشوند.
همانطور که گفتیم، استرس و اضطراب یکی از اصلیترین نمودهای طرحواره آسیب پذیری است. این موضوع میتواند آسیب شدیدی به سلامت روان فرد وارد کند و زندگی نرمال او را بیش از حد تحت تاثیر قرار دهد. به همین دلیل، بسیار مهم است که به فکر یک درمان مناسب برای طرحواره آسیب پذیری باشیم. خوشبختانه، طرحواره آسیب پذیری نیز مانند سایر طرحوارهها و تلههای روانی، بهراحتی قابل درمان است و شما میتوانید خیلی سریع و راحت این مشکل را حل کنید.
در این نوشته از کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، قصد داریم درباره طرحواره آسیب پذیری، علائم طرحواره آسیب پذیری و درمان طرحواره آسیب پذیری صحبت کنیم. اگر شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که دچار طرحواره آسیب پذیری شدهاند، این مقاله برای شماست.
یکی از اولین اقداماتی که در مواجه با طرحوارههای مختلف زندگی مثل طرحواره آسیب پذیری باید انجام دهید، مراجعه به یک روانشناس ماهر و آشنا به طرحواره درمانی است. روانشناس میتواند به شما کمک کند تا خیلی سریعتر و بهتر با طرحواره آسیب پذیری مقابله کنید. کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، امکان برگزاری جلسات روانشناسی و طرحواره درمانی را زیر نظر بهترین متخصصان این حوزه برای شما فراهم کرده است. شما میتوانید از طریق لینک زیر برای شرکت در جلسات روان درمانی و طرحواره درمانی اقدام کنید.
طرحواره چیست؟
پیش از آن که به تعریف طرحواره آسیب پذیری بپردازیم، بهتر است که ابتدا طرحواره را به طور خلاصه معرفی کنیم. به طور کلی به الگوها و رفتارهای تکرارشونده در زندگی که معمولا ریشه در کودکی افراد دارد، طرحواره گفته میشود. طرحواره در حالت کلی به دو دسته طرحوارههای سازگار و ناسازگار تقسیم میشود. طرحواره سازگار شامل الگوهای مثبت رفتاری و ذهنی میباشد. منظور از طرحواره ناسازگار، الگوهای ماندگار و مخربی است که به طور معمول در اوایل زندگی فرد در او شکل گرفته است. این الگوها متشکل از افکار و احساسات منفی و ناکارآمد هستند که بارها و بارها در زندگی فرد تکرار شده است و مانع از رسیدن او به اهدافش میشود.
طرحواره درمانی یکی از تکنیکهای نوین روانشناسی و روانکاوی است که به حل بسیاری از مشکلات و اختلالات روان، به خصوص اختلالات مربوط به شخصیت مرزی کمک میکند. در روش طرحواره درمانی، ما ابتدا به دنبال رفتارها و حرکات تکرارشونده در فرد میگردیم و سپس به دنبال پیدا کردن ریشه آن هستیم.
طرحواره آسیب پذیری چیست؟
طرحواره آسیب پذیری یکی از انواع طرحواره های مخرب و منفی است که در آن فرد نگرانی و اضطراب بیش از حد نسبت به خطرات احتمالی دارد و این ترس از اتفاقات ناگوار، باعث میشود که او بیش از حد از خود و اطرافیانش محافظت کند و سعی دارد که همه چیز را تحت کنترل خود دربیاورد؛ اما در نهایت موفق نمیشود.
طرحواره آسیب پذیری معمولا خود را به شکلهای مختلفی نشان میدهد. تله آسیب پذیری سلامتی و بیماری، طرحواره آسیب پذیری خطر، طرحواره آسیب پذیری فقر و طرحواره آسیب پذیری از دست دادن کنترل جزو انواع طرحواره آسیب پذیری هستند.
آیا من دچار طرحواره آسیب پذیری هستم؟
پاسخ دادن به این سوال در حالت کلی بسیار سخت است و نیاز است که حتما از نظر یک روانشناس ماهر این موضوع را بررسی کنید. با این حال، پاسخ به سوالات زیر میتواند شما را کمی در این زمینه راهنمایی کند:
- نمی توانم از این حس رها شوم که قرار است اتفاق بدی بیافتد.
- احساس می کنم هر لحظه ممکن است فاجعه ای رخ دهد.
- می ترسم کارتن خواب و بی خانمان شوم.
- می ترسم مورد حمله یک دزد، کیف قاپ، مجرم یا هر فرد شرور دیگری قرار بگیرم.
- می ترسم دچار یک بیماری جدی شوم، هر چند آزمایشات چیز خاصی را نشان نمی دهند.
- از سفر کردن به تنهایی با هواپیما، قطار و هر وسیله دیگری می ترسم.
- دچار حملات اضطرابی هستم.
- از نشانه های جسمی بدنم کاملا آگاهی دارم و همیشه نگران معنای آنها و ارتباطشان با بیماری ها هستم.
- می ترسم کنترلم را در جمع از دست بدهم و دیوانه بازی در بیاورم.
- می ترسم تمام پول هایم را از دست بدهم و ورشکست شوم.
اگر به بیش از سه سوال بالا جواب «بله» دادید، احتمالا دچار طرحواره آسیب پذیری متوسط یا شدید هستید و لازم است که این موضوع را حتما با یک روانشناس خبره و ماهر مطرح کنید تا او بتواند تشخیص قطعی و حرفهای خود را اعلام کند.
طرحواره رهاشدگی یا تله رهاشدگی یکی از انواع طرحوارههای مخرب است که برخی از افراد ممکن است با آن درگیر باشند. معمولا افرادی که دچار طرحواره رهاشدگی هستند، همواره نگران از دست دادن اطرافیان هستند و ترس ترک شدن را دارند؛ تا حدی که از ترس اینکه دوستان و نزدیکان خود را از دست بدهند، ترجیح میدهند که ارتباط جدیدی را شروع نکنند و وارد روابط عاطفی نشوند.
ریشه طرحواره آسیب پذیری در چیست؟
طرحواره آسیب پذیری نیز مثل سایر طرحوارههای روانی، ریشه در کودکی فرد دارد. والدین بیشترین تاثیر را در شکلگیری طرحواره آسیب پذیری در فرد دارند. کودکانی که والدینی به شدت محافظ دارند که در دوران کودکی، کودک را از خطر و بیماری شدیدا محافظت کردهاند، ریسک بیشتری برای ابتلا به طرحواره آسیب پذیری دارند.
از طرف دیگر، اگر کودک در دوران کودکی در محیطی ناایمن، از نظر سلامت، روحی و مالی، بزرگ شده باشد و والدین به قدر کافی از او حمایت نکرده باشند نیز ریسک بالاتری برای ابتلا به طرحواره آسیب پذیری دارند.
همچنین تروما در دوران کودکی، مثل تصادف شدید کودک یا یکی از والدین او یا اتفاقی مثل تصادف، بیماری و … که باعث از دست دادن یکی از والدین شده است نیز میتواند باعث ایجاد طرحواره آسیب پذیری در کودک شود.
علائم طرحواره آسیب پذیری
- بخش زیادی از زمان خود در روز را به خاطر اغراق در ترس از دست می دهید. دچار اضطراب عمومی هستید.
- بیش از حد نگران سلامتی خود هستید و مراجعه شما به پزشک به باری بر دوش خانواده تبدیل می شود و نمی توانید به جنبه های دیگری از زندگی بپردازید.
- در نتیجه توجه بیش از حد به احساس بدن دچار حملات پانیک می شوید.
- به طرز غیر منطقی نگران ورشکستگی هستید. به پول هایتان چسبیده اید و هیچ تمایلی به تغییر شغل و وضعیت مالی خود ندارید. نمی توانید ریسک کنید.
- از جرم و جنایت بیش از حد می ترسید. شب ها بیرون نمی روید، حاضر به رفتن به شهرهای بزرگ نیستید، از سفر با وسایل نقلیه عمومی هراس دارید. در نتیجه یک زندگی محدود دارید.
- از کوچک ترین ریسکی دوری می کنید. از رفتن به شهرهای زلزله خیز دوری می کنید. از آسانسور استفاده نمی کنید.
- به خاطر دریافت اطمینان خاطر بیش از حد به همسرتان وابسته شده اید.
- به خاطر اضطراب مزمن مستعد انواع دردهای روان تنی (اگزما، آسم، دل درد، آفت و سرماخوردگی) شده اید.
- به خاطر ترس هایتان زندگی اجتماعیتان محدود شده است. زندگیتان به همسر و خانواده که با ترس های شما کنار امده اند، محدود شده.
- ترس هایتان را به فرزندانتان انتقال داده اید.
- برای خلاصی از اضطراب به مواد مخدر، الکل، دارو، غذا یا هر چیز دیگری پناه برده اید.
- افرادی که در تله آسیب پذیری گیر کرده اند دچار دردهای روان تنی می شوند که بدن و ذهن را درگیر می کند. وضعیت ذهنی شما سلامت بدن را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. درمان بدن ساده است؛ درمان ذهن سخت است.
درمان طرحواره آسیب پذیری
با توجه به تاثیرات منفی که طرحواره آسیب پذیری روی زندگی شما دارد، بسیار مهم است که هرچه سریعتر به فکر درمان آن باشید. بهترین و موثرترین درمان طرحواره آسیب پذیری، مراجعه به روانشناس و کمک گرفتن از اوست.
روانشناس میتواند ریشههای روانی طرحواره آسیب پذیری شما را پیدا کند و از طریق ارائه تمرینها و راهکارهای مختلف، به مرور زمان باعث درمان طرحواره آسیب پذیری شود. رفتار درمانی یا درمان رفتاری شناختی یکی از انواع متدهایی است که روانشناسان برای درمان طرحواره آسیب پذیری به کار میبرند.
رفتار درمانی یکی از تکنیکهای روانشناسی است که برای درمان بسیاری از اختلالات و مشکلات، بسیار سودمند و موثر است. در این تکنیک، ما بر این باوریم که رفتارهای اشتباه، به صورت ذاتی به وجود نیامندهاند؛ بلکه حاصل آموزش و یادگیری فرد در طول زندگی و در موقعیتهای مختلف است. در رفتار درمانی، ما سعی داریم تا رفتارهای مخرب و اشتباه را اصلاح کنیم و رفتارها و عادتهای خوب را جایگزین آنها کنیم.