رفتار درمانی چیست؟ رفتار درمانی برای درمان چه اختلالاتی مفید است؟
رفتار درمانی یکی از تکنیکهای روانشناسی است که برای درمان بسیاری از اختلالات و مشکلات، بسیار سودمند و موثر است. در این تکنیک، ما بر این باوریم که رفتارهای اشتباه، به صورت ذاتی به وجود نیامندهاند؛ بلکه حاصل آموزش و یادگیری فرد در طول زندگی و در موقعیتهای مختلف است. در رفتار درمانی، ما سعی داریم تا رفتارهای مخرب و اشتباه را اصلاح کنیم و رفتارها و عادتهای خوب را جایگزین آنها کنیم.
برخی از اختلالات روان مثل ترس، اضطراب، افسردگی و … موجب به وجود آمدن عادتها و رفتارهای مخرب میشود که در طول زمان میتواند تاثیرات منفی روی زندگی فرد داشته باشد. این رفتارها و عادتها گاها میتواند مخربتر از عوارض اختلال عمل کنند و تا مدت طولانی با فرد همراه باشد.
رفتار درمانی کمک میکند تا فرد عادتها و رفتارهای مخرب و منفی خود را که به دلیل اختلالات روان مختلف به وجود آمدهاند را به مرور زمان ترک کند و عادتها و رفتارهای مثبت را جایگزین آن کند.
امروزه از رفتار درمانی به عنوان یکی از روشهای موثر درمان انواع اختلالات روان استفاده میکنند و معمولا فرد در کنار جلسات روان درمانی، ممکن است از شیوه رفتار درمانی برای درمان اختلالات روان نیز استفاده کند.
رفتار درمانی یکی از شاخههای مهم علم روانشناسی است که حتما باید زیر نظر روانشناس متخصص که تجربه و سابقه کاری بالایی در این زمینه دارد انجام شود. رفتار درمانی خود تکنیکها و انواع مختلفی دارد که درمانگر با توجه به نوع اختلال و شدت اختلال، همچنین مهارتها و تجربههای شخصی خود، یکی از تکنیکها را برای جلسات رفتار درمانی انتخاب میکند.
در این نوشته از بلاگ کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، میخواهیم درباره رفتار درمانی، انواع تکنیکهای رفتار درمانی و مزایای رفتار درمانی صحبت کنیم. توصیه میکنیم که در ادامه این نوشته با ما همراه باشید.
مرکز مشاوره برگ سبز، بهترین مرکز مشاوره غرب تهران، امکان برگزاری جلسات رفتار درمانی را زیر نظر بهترین مشاوران و متخصصان این حوزه دارد. رفتار درمانی در کلینیک روانشناسی برگ سبز، به صورت کاملا تخصصی و حرفهای و با کمک بهترین و جدیدترین متدهای روز دنیا انجام میشود. شما میتوانید جهت کسب اطلاعات بیشتر و رزرو وقت مشاوره و رفتار درمانی، از طریق لینک زیر اقدام کنید.
رفتار درمانی چیست؟
در یک تعریف کلی میتوان گفت که رفتار درمانی یکی از تکنیکها و درمان روانشناسی است که در آن روی تغییر رفتارها و عادتهای مخرب و تبدیل آنها به عادتهای مثبت تاکید دارد. در رفتار درمانی، ما معتقدیم که رفتارها و عادتهای فرد ذاتی نیست؛ بلکه حاصل آموزش و یادگیری است که از طریق محیط انجام شده است.
در برخی از موارد ممکن است این آموزشها و یادگیریها بهدرستی صورت نگرفته باشد و باعث ایجاد رفتارهای مخرب شوند که اثر منفی روی زندگی و روحیه فرد میگذارد. اختلالات روان مثل افسردگی، اضطراب، انواع فوبیا و … باعث ایجاد رفتارها و عادتهای منفی روی فرد میشوند. با تغییر این عادتها و جایگزینی آنها با عادتهای مناسب میتوانیم بسیاری از اختلالات روان و اثرات منفی که روی ما دارند را از بین ببریم.
رفتار درمانی برای درمان چه بیماریهایی کاربرد دارد؟
رفتار درمانی میتواند به افرادی که اختلالات روان زیر را دارند کمک کند و این دسته از اختلالات را به طور کلی درمان کند:
- مسائل مربوط به مدیریت خشم
- اضطراب
- پارانویا
- افسردگی
- اختلالات هراس و حملات پانیک
علاوه بر این، رفتار درمانی در کنترل و کاهش اختلالات روان زیر نیز بسیار کاربردی است و معمولا به عنوان درمان مکمل در کنار سایر روشهای درمانی، مثل روان درمانی، دارو درمانی و نوروتراپی، به کار گرفته میشود:
- بیش فعالی (ADHD)
- اختلال وسواس فکری
- اختلال دو قطبی
- افکار خودکشی و آسیب به خود
- انواع فوبیا
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- اختلالات اشتها و پرخوری عصبی
- اعتیاد و سو مصرف مواد مخدر
اختلال دو قطبی یکی از اختلالات روان است که میتواند هم برای فرد و هم اطرافیان ایجاد مشکل کند. این اختلال گاها با افسردگی نیز اشتباه گرفته میشود. درمان اختلال دو قطبی باید خیلی سریع صورت بگیرد تا این اختلال تاثیر منفی کمتری روی زندگی فرد و اطرافیان داشته باشد.
رفتار درمانی چگونه انجام میشود؟
رفتار درمانی باید زیر نظر درمانگر و روانشناس متخصص که تجربه رفتار درمانی بالایی دارد، صورت بپذیرد. رفتار درمانی روشهای مختلفی دارد و درمانگر با توجه به نوع اختلال و مشکلی که برای آن به رفتار درمانگر مراجعه کردهاید، یکی از روش های رفتار درمانی را برای ادامه جلسات انتخاب میکند.
جلسات اولیه رفتار درمانی، به تشخیص نوع مشکل و اختلال و کسب شناخت کافی از نوع مشکل شما میگذرد. در رفتار درمانی، دلایل بروز چنین عادتها و رفتارهای مخربی اهمیت چندان زیادی در روند درمان ندارد؛ بلکه رویکرد رفتار درمانی در این است که رفتارهای ناسالم را شناسایی کنید و به دنبال تغییر آن باشد.
به عنوان مثال، فرض کنید که شما توانایی صحبت در جمع را ندارید و هنگامی که میخواهید سخنرانی کنید یا در مقابل گروه دوستان و خانواده خود صحبت کنید، دچار اضطراب شدید میشوید و همین اضطراب مانع صحبت کردن شما میشود. ممکن است ریشه این ضطراب و نگرانی از صحبت کردن، در کودکی شما باشد؛ اما در رویکرد رفتار درمانی، این موضوع تاثیری روی روند جلسات ندارد؛ بلکه رفتاردرمانگر به دنبال این است که روشهایی را به شما آموزش دهد تا بتوانید اضطراب خود را برای صحبت کردن در جمع کنترل کنید و کمکم این رفتار ناسالم را ترک کنید.
تکنیک های رفتار درمانی
همانطور که پیشتر نیز به آن اشاره کردیم، رفتار درمانی تکینیکهای مختلفی دارد که با توجه به نوع اختلال بیمار، رفتار درمانگر یکی از آنها را انتخاب میکند. انواع روش های رفتار درمانی عبارتند از:
رفتار درمانی شناختی
یکی از تکنیکهای متداول رفتار درمانی، رفتار درمانی شناختی است. این تکنیک، ترکیبی از رفتار درمانی و شناخت درمانی است. در این روش، ما به دنبال چگونگی تاثیر افکار و احساسات بر رفتار فرد تمرکز میکنیم. رفتار درمانی شناختی اغلب به مشکلات فعلی بیمار و نحوهی حل آنها میپردازد. هدف بلندمدت رفتار درمانی شناختی، تبدیل شیوهی تفکر و الگوهای رفتاری ناسالم به تفکرات و الگوهای رفتاری سالم است.
بازی درمانی با رویکرد رفتار درمانی شناختی
خوشبختانه رفتار درمانی روی درمان اختلالات و مشکلات روحی و روانی کودکان نیز تاثیرگذار است. تکنیکی که در رفتار درمانی برای کودکان مورد استفاده قرار میگیرد، بازی درمانی با رویکرد رفتار درمانی شناختی است. در این تکنیک، روان درمانگر کودک، با کمک بازیهای مشخص، سعی در شناسایی احساسات و اختلالات کودک دارد.
در این روش، روان درمانگر ممکن است از کودک بخواهد نقاشی بکشد یا با کمک خمیربازی، شکلهایی را بسازد و سپس با تحلیل اینها، میتواند به مشکلات کودک شما پی ببرد.
رفتار درمانی باری کودکان، معمولا با بازی درمانی همراه است. بازی درمانی یکی از تکنیکهای روانشناسی است که در آن روانشناس کودک و بازی درمانگر به کودک کمک میکند تا احساسات و عواطف خود را از طریق بازی نمایش دهد و درمانگر از این طریق میتواند به کودک راهکارهایی برای حل و کنار آمدن با مشکل ارائه دهد.
حساسیتزدایی منظم
حساسیتزدایی یکی دیگر از تکنیکهای رفتار درمانی است که معمولا برای درمان انواع فوبیا استفاده میشود. در این روش، رفتار درمانگر به دنبال این است که آرامش را جایگزین ترس و اضطراب فرد در مواجهه با عوامل فوبیا کند. در این تکنیک، ابتدا رفتار درمانگر روشهای آرامسازی و تنظیم تنفس را به شما آموزش میدهد و سپس، به مرور فرد را با عوامل فوبیا مواجه میکند تا تکنیکهای آرامسازی را جایگزین کند و حساسیت فرد نسبت به عامل فوبیا کم شود.
به عنوان مثال، فردی که از عنکبوت میترسد را تصور کنید. در جلسات رفتار درمانی، درمانگر ابتدا از فرد میخواهد که عنکوبت را در ذهن خود تجسم کند و به مرور، با تصاویر و ویدیوهای عنکبوت روبهرو شود و در هر مرحله، تکنیکهای آرامسازی را تمرین کند و بر ترس خود غلبه کند. در طی این مراحل، حساسیت فرد نسبت به عامل فوبیا، یعنی عنکبوت، کم شده است و تا حدی نیز تسلط روی رفتار و ترس خود را آموزش دیده است. در نهایت، رفتار درمانگر ممکن است که فرد را با عامل ترس خود، یعنی عنکبوت واقعی، مواجه کند.
فوبیا یکی دیگر از انواع اختلالات روان است که افراد بسیار زیادی در جهان درگیر آن هستند. در یک تعریف ساده میتوان گفت که فوبیا ترس و هراس غیرمنطقی از پدیدههای مختلف است. فردی که دچار فوبیا میشود، در مواجه با موردی که نسبت به آن فوبیا دارد، به شدت دچار اضطراب و ترس میشود.
بیزاری درمانی
بیزاری درمانی یکی دیگر از روشهای رفتار درمانی است که معمولا برای درمان سو مصرف مواد مخدر و اعتیاد به کار گرفته میشود. در این شیوه، رفتارهای ناسالم فرد با یک خاطره یا عامل دردناک پیوند داده میشود که به مرور فرد از رفتار ناسالم خود دوری کند.
به عنوان مثال، بسیاری از افرادی که قصد ترک مصرف مشروبات الکی را دارند، زیر نظر روانپزشک و رفتاردرمانگر، داروهایی را مصرف میکنند که در صورت مصرف نوشیدنیهای الکی، دچار حالت تهوع و سردردهای شدید شوند. همین عامل، به مرور زمان باعث میشود که فرد نسبت به مشروبات الکی بیزار شود و مصرف مشروبات الکی را ترک کند.