روان درمانی چیست و روان درمانگر کیست؟ + انتخاب روان درمانگر خوب
امروزه رواندرمانی کلمهای نیست که برای شرایط وخیم و وحشتناک روانی و اختلالات روانی استفاده و شناخته شود. با پیشرفت علم و تکنولوژی، افراد دید وسیعتر و جامعتری نسبت به رواندرمانی و رواندرمانگر پیدا کردهاند. این به این معناست که افراد با آغوشی باز از رواندرمانی استقبال کرده و همواره به دنبال شناخت خود و فرآیندهای روانی هستند. در این مقاله قصد داریم تا به طور کامل و دقیق به شناخت مفهوم رواندرمانی، رواندرمانگر و راههای انتخاب درست رواندرمانگر باتجربه و خوب بپردازیم.
رواندرمانی چیست؟
روان درمانی (psychotherapy) به جلساتی گفته میشود که روانشناسان و درمانگران، در چارچوب رابطهای حرفهای و علمی با فرد مراجعه کننده، ارائه میدهند. هدف رواندرمانی کاهش حجم غم و ناراحتی روانی و افزایش ظرفیت روانی مراجعهکنندگان است که باعث میشود راهها و روشهایی برای مواجهۀ سالم و درست با مسائل و مشکلات روانی پیدا کنند.
جلسات روان درمانی را میتوان از منظر فضا در نظر گرفت؛ فضایی سراسر از آرامش که مراجع و رواندرمانگر، میتوانند به دور از مزاحمت و قضاوت در آن ملاقات کنند. فضایی در زمان که هر هفته یا هر ماه به طور انحصاری برای مراجعهکننده، کنار گذاشته میشود. بالاتر از این موارد، فضایی در ذهن درمانگر در اختیار مراجعه کننده قرار میگیرد که ترس از مواجه شدن با مشکلات به تنهایی را از بین میبرد و از نگرانیها آزاد است و فضایی که درمانگر تمامی توجه و تمرکزش مختص به مراجعهکننده است.
درمانگر کیست؟
رواندرمانگر، شخصی است که در حوزهی سلامت روان تحصیلات خود را گذارنده، زمان بسیاری را صرف تحصیل در این حوزه کرده و دورههای تخصصی بسیاری را گذرانده است. علاوه بر تمام این موارد تحت نظارت سوپروایزر است و روند آموزش را متوقف نمیکند. رواندرمانگران همواره در حال بهروز کردن دانش خود در این حیطه هستند. زیرا علم و تکنولوژی همواره در حال پیشرفت است و رواندرمانگران باید پا به پای علم حرکت کنند تا بهترین و صحیح ترین اطلاعات را در اختیار مراجعهکنندگان قرار بدهند.
جلسات درمانی خوب و سالم بین درمانگر و مراجعهکننده در اثربخشی و تاثیر درمان بسیار مهم و ضروری است. موضوع اهمیت سلامت رواندرمانگر از اهمیت بالایی برخوردار است که درمانگران، خود از روان نسبتا سالمی برخوردار باشند؛ یعنی یا زمانی تحت درمان قرار گرفتهاند یا همزمان تحت درمان هستند.
انواع روان درمانگر
در اکثر اوقات برای درمان برخی مشکلات و درگیریهای ذهنی لازم است که گفتار درمانی همراه با تجویز داروها یا تغییر روند و سبک زندگی همراه باشد؛ ولی تمامی روان درمانگرها مجوز این را ندارند که برای بیماران دارو تجویز کنند. روانپزشک ، روانشناس ، روانکاو ، روان درمانگر عناوینی هستند که افراد را در زمان مراجعه به مشاور و رواندرمانگر دچار سردرگمی میکنند. در ادامه به توضیح هر کدام از این عناوین میپردازیم:
روانشناس:
روانشناس، دوران تحصیل خود را در رشتهی روانشناسی گذرانده است. روانشناسی گرایشها و ریشههای مختلفی از قبیل ( روانشناسی عمومی, روانشناسی بالینی، روانشناسی تربیتی، روانشناسی کودک و نوجوان، روانشناسی خانواده، روانشناسی کودکان با نیازهای خاص و روانسنجی، روانشناسی صنعتی سازمانی) دارد و روانشناسان بر این اساس فعالیت تخصصی خاص خود را در زمینههای نامبرده شده انجام میدهند. روانشناسان در گرایشهای بالینی آموزش میبینند تا به آسیبشناسی و درمان اختلالات و مشکلات روانی افراد بپردازند. روانشناسان دارای مدرک روانشناسی هستند (باید فوق لیسانس یا دکتری باشند) و در مواردی مانند روان درمانی، تست روانشناسی و درمان های بدون دارو دوره و آموزش دیده اند. همچنین در پروژههای تحقیقاتی نیز حضور دارند و در خصوص مواردی خاص مانند زوج درمانی و مشاوره های تحصیلی می توانند افراد را راهنمایی کنند و هوشمندانهترین و سالمترین راهکارها را به مراجعه کنندگان ارائه دهند.
مشاور:
دانشجویان رشته روانشناسی در گرایشهای مختلف روانشناسی از جمله عمومی و بالینی، مهارتهای بسیاری را آموزش میبیند که مشاوره دادن از جمله این مهارتهاست که پس از اتمام دورهی تحصیلشان، میتوانند در این حوزه مشغول به کار شوند. مشاورین آموزش میبینند تا در جهت پیشرفت عملکرد روانی افراد در موقعیتهای مختلف زندگی مشاوره و راهکار بدهند. بنابراین اگر مسائل مهم و پیچیدهای وجود دارند که هنوز جدی و وخیم نیستند اما باعث نگرانی و سردرگمی شده و سوالاتی را در ذهنمان ایجاد کردهاند و نیاز داریم تا این موضوع از جهات مختلف برایمان روشن شود، بهتر است به مشاوران مراجعه کنیم. بنابراین مشاوران حرفهای به رواندرمانگری مشغول نیستند و به حوزهی درمان اختلالات دخالت نمیکنند؛ صرفا راهکارهایی جهت آسان نمودن مشکلات ارائه میدهند.
روانپزشک:
روانپزشکان، مانند روانشناسان به درمان اختلالات و مشکلات روانی میپردازند اما بخش عمدهی فعالیتشان به وسیلهی دارودرمانی است. روانشناسان اجازهی تجویز دارو ندارند و از طریق روان درمانی و تکنیکهای آن تلاش به حل مشکلات مراجعهکنندگان میکنند. غالبا روانپزشکان اگر تشخیص بدهند که برای بهبود در روند درمان و پیشرفت آن احتیاج به روان درمانی هست، مراجعه کننده را به روانشناس متخصص ارجاع میدهند؛ اما اگر روانپزشک دورههای رواندرمانی را پشت سر گذاشته باشد، میتواند در کنار تجویز دارو برای مراجعه کننده روند روان درمانی را نیز پیش بگیرد.
دلایل مراجعه افراد به رواندرمانگر
دلایل مختلفی برای مراجعه به روان درمانگر وجود دارند. در ادامه برخی از مشکلات که در سطح نگرانکننده و وخیم قرار ندارند را بررسی میکنیم:
- حل مشکلات رابطه
- کاهش اضطراب یا استرس
- تغییرات بزرگ در سبک زندگی
- مدیریت واکنش های ناسالم
- کنار آمدن با یک مشکل جدی سلامتی مانند سرطان
- مشکلات جنسی
- خواب آرام و خوب
این مسائل روزمره در صورت نادیده گرفته شدن و عدم درمان میتوانند به مشکلات بزرگتری از قبیل موارد زیر شوند:
- اختلالات اضطرابی
- اختلالات خلقی
- اعتیادها
- اختلالات اشتها
- اختلالات شخصیت
روان درمانگر به اندازه کافی خوب
رواندرمانگر ایدهآل نداریم! چراکه رواندرمانگر هم انسان است. اگر درمانگر شما میتواند به انتقادات شما گوش کند و سهم خودش را در رابطه درمانی و اتاق درمان در نظر بگیرد نشانۀ خوبی است. رواندرمانگر به اندازه کافی خوب سعی نمیکند ناجی شما باشد، همهچیز را بداند، برای همهچیز راهحلی داشته باشد و هرگز اشتباه نکند. جز در مورد مرزهای اخلاقی، درمانگر به اندازه کافی خوب میتواند اشتباهش یا مشکلی که در رابطه به وجود آمده را ترمیم کند. درمانگر به اندازه کافی خوب با نقایص خودش، محدودیتهایش و نفهمیها یا تعبیرهای اشتباهش کنار میآید و میتواند کنجکاو بماند تا بهتر بفهمد، بیشتر بداند و سعی خودش را برای کمک به شما به کار ببندد.
ویژگیهای یک رواندرمانگر خوب
ویژگیهای یک رواندرمانگر خوب گسترده و متنوع هستند، اما برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
- تعامل احترامآمیز: برقراری ارتباط محترمانه، فهم و توجه به تجربیات بیماران، از جمله ویژگیهای اساسی یک رواندرمانگر موثر است.
- تحلیل و فهم عمیق: توانایی تجزیه و تحلیل مسائل روانی، فهم عمیق از روند روانی بیماران و شناخت عوامل مؤثر بر آنها از دیگر ویژگیهای مهم میباشد.
تعهد به پیشرفت: تمایل به رشد شخصی و حرفهای، و تعهد به بهبود مستمر فرآیند درمانی برای کمک به بیماران. - انعطافپذیری: توانایی سازگاری با نیازها و موقعیتهای مختلف بیماران و تطبیق متداولهای درمانی بر اساس شرایط فردی آنها.
- همدلی و تحمل: توانایی همدلی با بیماران، تسلط بر مهارتهای ارتباطی، و تحمل در مواجهه با واکنشها و احساسات مختلف بیماران.
- قدرت تفکر خلاق: توانایی ارائه راهحلهای نوآورانه و خلاقانه برای مشکلات روانی مختلف.
- حرفهایت: رعایت اخلاق حرفهای، مراقبت از محرمانگی بیماران، و پیگیری اصول اخلاقی در تمام مراحل درمان.