اختلال شخصیت اجتنابی (دوری گزین)؛ علل، علائم، تشخیص و درمان
اختلال شخصیت اجتنابی یا دوری گزین، یکی دیگر از انواع اختلالات شخصیت است که در آن فرد تمایلی به حضور در اجتماع و جمعهای مختلف ندارد. افرادی که دچار اختلال شخصیت اجتنابی هستند، از حضور در اجتماع و گروههای مختلف خودداری میکنند؛ زیرا از قضاوت شدن یا مورد سرزنش قرار گرفتن توسط این جمعها میترسند.
معمولا افرادی که دچار اختلال شخصیت اجتنابی و دوری گزین هستند، از مشکل خود مطلعاند و این موضوع که از اجتماع دوری میکنند و بهنوعی طرد شدهاند، آنها را آزار میدهند؛ به همین دلیل، معمولا این دسته از افراد پاسخ مناسبی به روان درمانی و تراپی میدهند و در صورتی که درمان را آغاز کنند، خیلی سریع بهبود پیدا میکنند.
یکی از اصلیترین تفاوتهای اختلال شخصیت دوری گزین با افراد اصطلاحا درونگرا یا آن دسته از افرادی که با تنهایی خود احساس راحتی دارند، در این است که معمولا افرادی که دچار اختلال شخصیت اجتنابی میشوند، علاقه زیادی به حضور در اجتماع و جمعهای مختلف دارند؛ اما نوعی بیکفایتی و بیلیاقتی در خود احساس میکنند که باعث میشود از اجتماع دوری کنند و این حس را دارند که با حضور در جمع مورد قضاوت یا تمسخر واقع میشوند.
اختلال شخصیت اجتنابی تاثیرات منفی زیادی روی زندگی فرد میگذارد. معمولا این دسته از افراد نمیتوانند در فعالیتهای گروهی خوب ظاهر شوند و در تحصیل و محیط کار خود با مشکل روبهرو میشوند و همواره تنها هستند. از طرف دیگر، این تنهایی بیش از حد و نداشتن دوستان و گروههای دوستی میتواند باعث بروز اختلالات دیگر مثل افسردگی در این افراد شود.
به همین سبب، بسیار مهم است که در صورت مشاهده این علائم در خود یا اطرافیان، برای درمان آن اقدام کنیم. همانطور که پیشتر نیز گفتیم، با توجه به این که این دسته از افراد علاقه قلبی به حضور در جمع دارند، معمولا به درمان پاسخ مثبت نشان میدهند و خیلی سریع با پیگیری جلسات روان درمانی، خوب میشوند.
در این نوشته از کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، قصد داریم درباره اختلال شخصیت اجتنابی یا اختلال شخصیت دوری گزین صحبت کنیم و علائم اختلال شخصیت اجتنابی را با هم بررسی کنیم. اگر شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که از اجتماع دوری میکنند، پیشنهاد میکنیم در ادامه این نوشته با ما همراه باشید.
اختلال شخصیت اجتنابی، جزو دسته اختلالات شخصیت به شمار میرود که بهراحتی قابل درمان میباشند. در این اختلال، شخص از حضور در اجتماع و گروههای مختلف اجتناب میکند؛ زیرا میترسد که مورد قضاوت قرار بگیرد. معمولا افرادی که دچار اختلال شخصیت اجتنابی هستند، خود علاقهمند به حضور در جمع هستند، اما به دلیل این اختلال و ترس از حضور، از این کار اجتناب میکنند. این دسته از افراد خود تمایل زیادی به درمان دارند و همین موضوع، روند درمان اختلال شخصیت اجتنابی را آسانتر میکند. درمان معمولا با روان درمانی و تراپی شروع میشود کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، امکان برگزاری جلسات مشاوره و روان درمانی را زیر نظر بهترین متخصصان این حوزه برای شما عزیزان فراهم کرده است. شما میتوانید از طریق لینک زیر برای شرکت در جلسات مشاوره و روان درمانی کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین مرکز مشاوره غرب تهران، وقت رزرو کنید.
اختلال شخصیت اجتنابی یا دوری گزین چیست؟
اختلال شخصیت اجتنابی یا اختلال شخصیت دوری گزین یکی از انواع اختلالات شخصیت است که در آن فرد از حضور در اجتماع و معاشرت با افراد اجتناب میکند یا در صورتی که مجبور به انجام آن باشد، این کار انرژی زیادی از فرد میگیرد.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی، برخلاف میل خود که دوست دارند با دیگران تعامل داشته باشند، از افراد دوری میکنند زیرا از طرد شدن به وسیله دیگران وحشت دارند. احساس ترسی که در این افراد به وجود میآید آنچنان شدید است که آنها از حضور در هر جمعی خودداری میکنند.
این دسته از افراد، از اعتماد به نفس پایینی برخوردارند و خود را بیلیاقت، دوست نداشتنی، ناکافی و بیعرضه میدانند به همین دلیل از حضور در جمعها وحشت دارند و نگران این موضوع هستند که دیگران نیز آنها را اینگونه ببینند و قضاوت کنند.
علائم اختلال شخصیت اجتنابی
اختلال شخصیت دوری گزین معمولا خود را با علائم مشخصی نشان میدهد؛ از مهمترین آنها پرهیز از حضور در جمعهای دوستانه و گروههای مختلف است. البته توجه داشته باشید لزوما هر گوشهگیر یا فردی که علاقهای به حضور در جمع ندارد را نمیتوان برچسب اختلال شخصیت اجتنابی زد. از جمله مهمترین علائم اختلال شخصیت اجتنابی عبارتند از:
- حساسیت شدید نسبت به انتقاد
- احساس حقارت شدید
- ترس از طرد و رها شدن
- خجالت یا ترس از صحبت کردن در جمع
- انتخاب مشاغل فردی
- اجتناب از تصمیم گیری
- آندونیا ( لذتنبردن از فعالیتها)
- اضطراب درباره صحبت یا انجام کار اشتباه
- خودآگاهی شدید
- عدم ابراز وجود
- داشتن اعتماد به نفس پایین
- اعتماد نکردن به دیگران
- داشتن عزت نفس پایین
- بیانگیزگی در انجام کارها
علل بروز اختلال شخصیت اجتنابی یا دوری گزین
تاکنون دلیل مشخصی برای بروز اختلال شخصیت اجتنابی در افراد کشف نشده است؛ اما دلایلی مثل ژنتیک، محیطی که فرد در آن رشد کرده است، جنسیت و … روی بروز این اختلال تاثیرگذار هستند.
سنین کودکی و نحوه برخورد اطرافیان با کودک، نقش بسیار مهمی در اختلال شخصیت اجتنابی ایفا میکنند. کمرویی که در دوران کودکی و خردسالی بسیار شایع است، در نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی شده و تا سنین بالاتر ادامه پیدا میکند. مبتلایان به این اختلال معمولاً از تجربیات گذشته خود در مورد عدم پذیرش والدین یا همسالان صحبت میکنند که میتواند بر عزت نفس و احساس ارزشمندی فرد تأثیر بگذارد.
اختلال شخصیت اجتنابی با فوبیای اجتماعی یا ترس از حضور در اجتماع، متفاوت است. فوبیای اجتماعی یا جمع هراسی به حالتی گفته میشود که فرد در حضور دیگران و جمعهای مختلف، ترس و اضطراب زیادی را تجربه کند.
تفاوت اختلال شخصیت اجتنابی با اختلال شخصیت اسکیزوئید
متاسفانه بسیاری از افراد اختلال شخصیت اجتنابی را با اختلال شخصیت اسکیزوئید اشتباه میگیرند و گاها این دو اختلال را همچون هم میبینند. هر دوی این افراد، هم اختلال شخصیت اجتنابی و هم اختلال شخصیت اسکیزوئید، معمولا در اجتماع و گروهها دیده نمیشوند و به سمت گوشهگیری میروند.
اما تفاوت اصلی آنها در این است که شخصیت اسکیزوئید، در کسانی دیده میشود که از تعامل با جامعه اجتناب میکنند، زیرا از نظر احساسی بسیار سرد هستند و از مشارکت و زندگی به تنهایی و در انزوا لذت میبرند. در مقابل، افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی، با وجود تمایل به همراهی و ارتباط با دیگران، به علت ترس از عدم مقبولیت، از شرکت در موقعیتهای اجتماعی دوری میکنند. همچنین افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید، برخلاف افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی، از شیوه زندگی خود در انزوا رضایت کامل دارند.
افراد اسکیزوئید نسبت به روابط اجتماعی، بسیار سرد، بیتفاوت و غیروابسته میباشند. این افراد تنهایی را ترجیح میدهند و بیشتر تمایل به انجام فعالیتهایی هستند که به صورت فردی قابل انجام باشند. آنها به ندرت عواطف خود را بروز میدهند.
درمان اختلال شخصیت اجتنابی
خوشبختانه اختلال شخصیت اجتنابی بهراحتی قابل درمان است و با توجه به اینکه در اغلب موارد، خود فرد نیز تمایل برای بهبود و درمان دارد و درمان را به صورت داوطلبانه شروع میکند، روند درمان بسیار سریع پیش میرود. از جمله روشهای درمان اختلال شخصیت دوری گزین عبارتند از:
روان درمانی
یکی از بهترین روشهای درمان اختلال شخصیت اجتنابی، روان درمانی است. در جلسات روان درمانی، مشاور و روان درمانگر به فرد کمک میکند تا نسبت به افکار ناخودآگاه خود آگاهی پیدا کند و فرد عقدهها و درگیریهای گذشته خود را پیدا میکند و سپس با کمک روانشناس آن را حل میکنند.
رفتار درمانی شناختی
رفتار درمانی شناختی، یکی از بهترین روشها برای درمان اختلال شخصیت اجتنابی است. در طی این روش درمانی، روانشناس افکار و اعتقادات ناسالم را اصلاح میکند. در طی این دوره، روان درمانگر به اصلاح این اعتقادات و افکار نادرست پرداخته و در پیدا کردن ریشه این افکار و اعتقادات به شخص کمک میکند.
رفتار درمانی شناختی که به عنوان درمان رفتاری شناختی نیز شناخته میشود، یکی از جدیدترین و کارآمدترین متدهای روانشناسی است که توانسته است انقلابی در عرصه روانشناسی و روان درمانی به وجود آورد. امروزه بسیاری از روانشناسان بزرگ و مطرح دنیا، از رفتار درمانی شناختی برای درمان بسیاری از اختلالات مثل اختلال اضطراب، افسردگی و … استفاده میکنند و این روش توانسته است بهخوبی اثرات خود را نمایان کند.
گروه درمانی
یکی دیگر از روشهایی که به درمان اختلال شخصیت اجتنابی کمک میکند، گروه درمانی است. در گروه درمانی افراد با مشکل یکسان، دور هم جمع میشوند و تجربیات و احساسات خود را با یکدیگر به اشتراک میگذارند؛ یک روانشناس حرفهای نیز روی این جلسات نظارت دارد.
گروه درمانی یکی از شیوههای جدید روانشناسی است که در سالهای اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است و نظر بسیاری از افراد و روانشناسان را به خود جلب کرده است. گروه درمانی معمولا به عنوان یک درمان مکمل، در کنار برنامه درمان اصلی، به کار گرفته میشود و به فرد در بهبود سریعتر کمک میکند.