راه کارهای مقابله با ترس کودک
ترس کودک یکی از آن مواردی است که نگرانی والدین را به دنبال دارد. ترس یکی از احساسات طبیعی ماست که در موقعیت‌های مختلف با آن روبه‌رو می‌شویم. معمولا فرد وقتی احساس خطر می‌کند، ترس به سراغش می‌آید و این احساس ترس، کاملا طبیعی است. اما در برخی از موارد نیز ممکن است که ترس به صورت غیرمنطقی و بی‌دلیل رخ دهد و تبدیل به فوبیا شود.
ترس در کودکان نیز می‌تواند طبیعی و منطقی یا غیرمنطقی باشد. ترس از تاریکی، ترس از تنهایی، ترس از صدای بلند، ترس از دیدن افراد غریبه و … از جمله ترس‌هایی است که کودک با آن روبه‌رو می‌شود.
این که کودک در چه سنی قرار داشته باشد، روی عواملی که از آن می‌ترسد م‌تواند تاثیرگذار باشد. به عنوان مثال، ترس کودک از افراد غریبه و گریه کردن او در سن ۶ ماهگی تا دو سالگی کاملا طبیعی است. کودک در این سن تنها افراد خانواده مثل پدر، مادر، خواهر و برادر و سایر اعضای خانواده که با آن‌ها ارتباط نزدیک دارد را شناسایی می‌کند و طبیعی است که از حضور در کنار فردی غریبه که شناختی از او ندارد، بترسد و احساس ناراحتی داشته باشد؛ این موضوع در مورد ترس از تنهایی و دور شدن از والدین برای کودکان ۲ تا ۳ سال نیز صدق می‌کند.
کودکان مثل بزرگسالان با ترس مواجه نمی‌شوند و ممکن است که ترس کودک تاثیر منفی روی آن داشته باشد. منطق کودکان مثل بزرگسالان نیست؛ همین موضوع باعث می‌شود که کودک نتواند با عامل ترس خود به‌خوبی کنار بیاید؛ پس گفتن جمله «تاریکی که ترس ندارد» باعث نمی‌شود که ترس کودک از تاریکی برطرف شود.
در مواجهه با ترس کودک باید خیلی حساس‌تر باشید و رفتار مناسب با آن را از خود نشان دهید. به هیچ عنوان کودک را وادار به قرار گرفتن در کنار عامل ترسش نکنید و برای این کار تنبیه در نظر نگیرید. به عنوان مثال، اگر کودک شما از اتاق تاریک می‌ترسد، به هیچ عنوان به عنوان تهدید نباید به او بگویید که او را در اتاق تاریک می‌اندازید. برای مقابله با ترس کودک باید خیلی آرام و دقیق پیش بروید و کودک را کم‌کم با عامل ترس خود آشنا کنید و او را توجیح کنید که چیزی برای ترسیدن وجود ندارد. ما نمی‌توانیم همه عواملی که باعث ایجاد ترس در کودک می‌شود را کنترل کنیم؛ اما نحوه برخورد ما با ترس کودک می‌تواند از مضطرب کردن کودک جلوگیری کند. همچنین با آموزش درست مقابله با ترس کودک می‌توانیم به فرزند خود آموزش دهیم که با ترس خود روبه‌رو شود.
اگر به ترس کودک اهمیت ندهید و از کنار این موضوع به سادگی بگذرید، این ترس در بزرگسالی نیز همراه فرزند شما خواهد بود و در بسیاری از موارد ممکن است تبدیل به فوبیا شود. ترس کودک می‌تواند تاثیرات منفی روی روح و روان کودک شما داشته باشد و سلامت روان او را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.
در این نوشته از کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، می‌خواهیم در مورد ترس در کودکان و راهکارهای مقابله با ترس کودک صحبت کنیم و انواع فوبیا و ترس کودک را مورد بررسی قرار دهیم. اگر شما هم نگران ترس کودکان خود هستید و می‌خواهید نحوه صحیح مقابله با ترس کودک را بیاموزید، توصیه می‌کنیم در ادامه این نوشته با ما همراه باشید.
در برخی از موارد ترس کودک به قدری شدید است که تبدیل به فوبیا شده است. در چنین شرایطی برای مقابله با ترس کودک و درمان فوبیا کودکان لازم است که حتما با یک روانشناس کودک مشورت کنید تا به صورت اصولی و ریشه‌ای این مشکل را در کودکتان حل کنید. کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین مرکز مشاوره غرب تهران، آماده برگزاری جلسات روانشناسی کودک در محیطی جذاب برای کودک و زیر نظر بهترین روانشناسان کودک است. شما می‌توانید برای مشاوره و درمان فوبیا کودک از روانشناسان کودک حرفه‌ای ما کمک بگیرید.
چه زمانی احساس ترس کودک منطقی است و چه زمانی نیاز به مقابله دارد؟
لزوما همه ترسهای کودک بد نیستند. ترس یک احساس طبیعی در کودک است که در مواجهه با عوامل خطر خود را نشان می‌دهد و به صورت یک زنگ هشدار عمل می‌کند. اما برخی از ترسهای کودک غیرمنطقی است و مانع از انجام بسیاری از فعالیت‌های کودک می‌شود و تاثیرات منفی روی زندگی کودک خواهد داشت. در چنین شرایطی لازم است که به دنبال درمان ترس کودک و راهکارهای مقابله با ترس کودک باشیم. اما سوالی که این وسط مطرح است، این است که چه ترسی طبیعی و کدام ترس‌ها غیرمنطقی است.
اگر احساس ترس به دلیل عاملی است که می‌تواند سلامت کودک شما را به خطر بیاندازد، این احساس ترس کاملا طبیعی است و جای نگرانی ندارد. به عنوان مثال، طبیعی است که کودک در سنین پایین از «رد شدن از خیابان» بترسد و این یک ترس کاملا طبیعی است؛ اما اگر کودک شما هنگام رد شدن از خیابان، وقتی که با او همراه هستید و دست او را گرفتید، نیز همچنان می‌ترسد، این به عنوان یک ترس غیرمنطقی شناخته می‌شود و باید به دنبال راهکارهای مقابله با ترس کودک باشید.
انواع ترس در کودکان
ترس در کودکان انواع مختلفی دارد و عوامل مختلفی می‌تواند باعث بروز ترس در کودک شوند. ترس از تاریکی، ترس از رعد و برق، ترس از تنهایی و … از جمله رایج‌ترین انواع ترس در کودکان است. ترس کودکان در سنین مختلف، متفاوت است. به عنوان مثال، نوزادان ممکن است از دیدن افراد ناآشنا بترسند و این موضوع کاملا منطقی است؛ اما همین ترس برای کودک ۲ ساله به هیچ عنوان منطقی طلقی نمی‌شود و نیاز به درمان ترس کودکان و راهکارهای مقابله با ترس کودک دارد. در ادامه برخی از رایج‌ترین عوامل ترس در کودکان و علت‌های آن را بررسی می‌کنیم:
ترس از مواجه با افراد ناآشنا
یکی از ترس‌هایی که کودک با آن روبه‌رو می‌شود، ترس مواجهه با افراد غریبه و ناآشنا است. این ترس از ۸ ماهگی تا یکسالگی ممکن است با کودک همراه باشد و کاملا طبیعی است. کودک از ۸ ماهگی می‌تواند چهره پدر و مادر خود را تشخیص دهد و در مواجهه با چهره دیگران، به جز آشنایان دچار اضطراب می‌شود و از رفتن به بغل غریبه‌ها خودداری می‌کند.
ترس از جدایی و تنهایی
کودک تا ۲ سالگی دوست ندارد که از مادر و پدر خود جدا باشد و سعی می‌کند که همیشه در کنار آن‌ها بماند و حتی اگر خود را در موقعیتی احساس کند که مادرش در کنارش نیست، به شدت مضطرب می‌شود و گریه می‌کند. ترس از جدایی یکی از ترسهای طبیعی در کودکان است؛ اما اگر کودک تا سنین ۵-۶ سالگی نیز همچنان این ترس را داشته باشد و همیشه کنار مادرش باشد، این ترس به عنوان یک مشکل جدی شناسایی می‌شود. چون جلوی رشد مهارت‌های اجتماعی کودک را می‌گیرد و کودک را به شدت وابسته به مادر می‌کند.
ترس از تخیلات
ترس از تخیلات بین کودکان ۴ تا ۶ سال رایج است. در این سن ممکن است کودک از تخیلاتی مثل هیولا، تاریکی، رویاهای ترسناک و … بترسد؛ زیرا کودک در این سن قادر به تشخیص تخیل از واقعیت نیست. با بزرگ‌تر شدن کودک، کم‌کم ترس از تخیلات از بین می‌رود؛ زیرا کودک متوجه می‌شود که هیولا و موجود زیر تخت واقعی نیست. اما این ترس جای خود را به ترس از دزد در خانه، بلایای طبیعی، حضور افراد ناشناس و … می‌دهد.
ترس از حضور در اجتماع
ترس از حضور در اجتماع در بین نوجوانان بسیار شایع است. نوجوانان در این سن ممکن است از حضور در جمع بترسند و به محیط امن خانه پناه بیاورند. معمولا صحبت کردن در جمع کلاس یا مهمانی برای این دسته از کودکان سخت است و اگر در جمع نیز حضور پیدا کنند، معمولا گوشه‌گیر می‌شوند.
روابط اجتماعی و مهارت های اجتماعی کودک از جمله مهارت‌های مهمی است که ما به عنوان والد وظیفه داریم به کودکان خود بیاموزیم و آن‌ها را در کسب این مهارت‌ها راهنمایی کنیم. روابط اجتماعی این امکان را به کودک شما می‌دهد تا با دنیای پیرامون خود و سایر افراد بهتر و راحت‌تر ارتباط برقرار کند.
راهکارهای مقابله با ترس کودک
اگر به ترس کودکان توجه نکنیم، این ترس می‌تواند باعث بروز اختلال اضطرابی در کودک و انواع فوبیا در بزرگسالی شود؛ از طرف دیگر، بسیاری از ترسهای کودک باعث اختلال در زندگی نرمال او و پیشرفت و رشد اجتماعی کودک می‌شود. به عنوان مثال، کودکی که ترس از تنهایی و جدایی از مادر را دارد، نمی‌تواند با دیگر کودکان دوست شود یا در جمع‌ها و محیط‌های کودکانه مثل مهد کودک و مدرسه حضور پیدا کند.
از این رو، بسیار مهم است که در مواجهه با ترس کودک، رفتار صحیحی داشته باشیم و با ترس کودکان به شیوه‌ای درست مقابله کنیم. در ادامه راهکارهای مقابله با ترس کودک را بررسی می‌کنیم. انجام این تکنیک‌ها در مواجه با ترس کودکان به شما کمک می‌کند تا رفتار درست و مناسبی با ترس کودک داشته باشید.
دروغ نگفتن در مورد ترسهای خود
هیچگاه به کودک در مورد ترسهای خود دروغ نگویید و وانمود نکنید که از چیزی نمی‌ترسید. کودکان می‌توانند ترس والدین خود را تشخیص دهند. پس در مواجهه با ترس کودک به او بگویید که چیزهایی نیز وجود دارند که شما هم از آن‌ها می‌ترسید. این کار باعث می‌شود که این حس را به کودک القا کنید که شما ترس او را درک می‌کنید.
مقابله با ترس خود
کودکانی که والدین ترسو‌یی دارند، خودشان نیز ترسو می‌شوند. اگر ترس غیرمنطقی در شما وجود دارد، قطعا این ترس به کودکتان نیز منتقل می‌شود. اگر شما از گربه بترسید، قطعا کودک شما نیز از گربه خواهد ترسید. پس بهتر است که اگر خودتان هم ترس غیرمنطقی دارید، به دنبال رفع آن باشید. در این مسیر می‌توانید از روانشناسان و روان درمانگران کمک بگیرید.
به رسمیت شناختن ترس کودک
کودکان نمی‌توانند چیزهایی که برای آن‌ها منطقی نیست را بپذیرند؛ پس با گفتن جمله «این که ترس ندارد» به مقابله با ترس کودک کمک نکرده‌اید. وقتی کودک احساس ترس می‌کند، وارد بحث منطقی با کودک نشوید. سعی کنید در آن لحظه فقط کودک را درک کنید و ترس او را به رسمیت بشمارید. همین موضوع باعث کم شدن اضطراب کودک می‌شود.
فوبیا یکی دیگر از انواع اختلالات روان است که افراد بسیار زیادی در جهان درگیر آن هستند. در یک تعریف ساده می‌توان گفت که فوبیا ترس و هراس غیرمنطقی از پدیده‌های مختلف است. فردی که دچار فوبیا می‌شود، در مواجه با موردی که نسبت به آن فوبیا دارد، به شدت دچار اضطراب و ترس می‌شود.
تحقیر کودک ممنوع
هرگز کودک را به خاطر ترس‌هایش تحقیر نکنید. اگرچه آن ترس از نظر شما غیرمنطقی است؛ اما کودک در دنیای کودکانه خود از آن می‌ترسد و باعث آزار کودک می‌شود. تحقیر ترس کودک باعث پایین آمدن عزت نفش کودک می‌شود. به جای تحقیر کودک، سعی کنید او را آموزش دهید. به کودک یادآوری کنید که چگونه با ترس قبلی خود مقابله کرد و بگذارید کودک تصور کند که او را کودکی قوی می‌بینید.
تنبیه کودک ممنوع
به هیچ عنوان کودک را به خاطر ترس‌هایش تنبیه نکنید. این موضوع تنها باعث شدید‌تر شدن ترس‌هایش می‌شود. هنگام مواجهه با ترس کودک، او را در آغوش بگیرید و این احساس را به او بدهید که حامی او هستید.
دوری نکردن از عوامل ترس کودک
از افراد، امکان و چیزهایی که باعث ترس غیرمنطقی درکودکتان می‌شود، دوری نکنید. شما با این کار شاید به ظاهر از کودکتان حمایت می‌کنید؛ اما در اصل این پیام را به کودک می‌رسانید که در این محیط‌ها چیزی برای ترسیدن و مضطرب شدن وجود دارد و با این کار، ترس کودک را بیشتر می‌کنید.
معرفی عوامل ترس به کودک
به تدریج نوبت به آن می‌رسد که عوامل ترس کودک را به او معرفی کنید. به عنوان مثال، اگر کودکتان از گربه می‌ترسد، کم‌کم باید به دنبال تعریف داستان یا کتاب خواندن در مورد گربه‌های مهربان باشید و با نظارت خودتان، کودک را کم‌کم به گربه‌ها نزدیک کنید و کودک با عامل ترس خود مواجه شود. توجه داشته باشید که این مواجهه با عامل ترس نباید زمانی رخ دهد که کودک خیلی ترسیده است؛ بلکه بعدها که کودک آرام شد، به مرور و آموزش مناسب عوامل ترس را به کودک معرفی کنید و منطقی برای او توضیح دهید که چیزی برای ترس وجود ندارد.
یکی از مشکلات عمده‌ای که کرونا و قرنطینه عمومی برای ما ایجاد کرده است، ترس از حضور در مکان‌های شلوغ است. ترس از حضور در مکان‌های شلوغ یا آگورافوبیا یکی از انواع فوبیا است که در آن فرد از حضور در مکان‌های عمومی و نسبتا شلوغ وحشت دارد و دچار اضطراب می‌شود.
