خود تخریبی یا خود ویرانگری؛ نشانهها، دلایل و درمان
خود تخریبی یا خود ویرانگری یکی از اختلالات رایج است که این روزها، میتوان گفت از هر ۱۰ نفر، ۷ نفر حداقل یکبار آن را در طول زندگی خود تجربه میکنند. فردی که دچار اختلال خود تخریبی یا خود ویرانگری شده است، کارها یا رفتارهایی را از خود نشان میدهد که میداند باعث آسیب رسیدن به او میشود.
وقتی صحبت از خود تخریبی و خود ویرانگری و آسیب به خود به میان میآید، ذهن به سمت آسیبهای جسمانی میرود. اگرچه آسیب رساندن فیزیکی و جسمانی نیز خود یکی از نشانههای خود تخریبی است، اما خود تخریبی همیشه با آسیب فیزیکی همراه نیست و گاهی این آسیبها میتواند روحی و روانی باشد.
به عنوان مثال، فرد در درون خود میداند که توانایی انجام کاری را در محیط کار خود دارد که بابت انجام آن میتواند پاداش خوبی دریافت کند؛ اما به دلیل خود تخریبی که در درون خود دارد، از انجام آن ممانعت میورزد و میگوید که نمیتواند از عهده آن بربیاید.
خود تخریبی معمولا به صورت ناخودآگاه انجام میشود؛ یعنی فرد گاها متوجه آسیبی که به روح و روان خود وارد میکند نیست؛ گاهی نیز فرد متوجه رفتار خود میشود و متوجه است که این رفتار میتواند به او آسیب برساند، اما کنترلی روی انجام آن ندارد. معمولا افرادی که از اعتماد به نفس پایینتری برخوردارند، بیشتر دچار خود تخریبی میشوند. همچنین تحقیقات نشان داده است که افراد کمالگرا، به دلیل استانداردهای بسیار بالایی که برای انجام کارها دارند و نمیتوانند به آن دست پیدا کنند، بیشتر دچار خود تخریبی و خود ویرانگری میشوند. همچنین اختلال خود تخریبی در بین خانمها بیشتر از آقایان دیده میشود.
در این نوشته از کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، تصمیم گرفتهایم تا درباره اختلال خود ویرانگری و خود تخریبی صحبت کنیم و علائم و نشانههای آن را با هم بررسی کنیم و در نهایت ببینیم که چگونه میتوانیم این تفکرات منفی درباره خود و افکار خود تخریبی را درون خود از بین ببریم. اگر شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که تصمیمات و احساساتتان باعث میشود که صدمات جسمی و روحی به خود وارد کنید و حس خوبی نسبت به خود و تواناییهایتان ندارید و معمولا خود را دستکم میگیرید، پیشنهاد میکنیم که در ادامه این نوشته جذاب با ما همراه باشید.
اختلال خود تخریبی یا خود ویرانگری معمولا به دلیل اعتماد به نفس پایین فرد و عدم درک تواناییهای خود به وجود میآید. این دسته از افراد خود را کم میبینند و موفقیتهای خود را معمولا به شانس یا ساده بودن کار ربط میدهند. خود ویرانگری و خود تخریبی باعث میشود که فرد فرصتهای طلایی زندگیاش را بهراحتی از دست بدهد و از این نظر به خود آسیب وارد کند. در برخی از موارد نیز حتی ممکن است خود تخریبی و خود ویرانگری منجر به آسیب فیزیکی شود. مراجعه به روانشناس و شرکت در جلسات روان درمانی کمک بسیار زیادی به حل این مشکل و درمان خود تخریبی میکند. کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، امکان برگزاری جلسات روانشناسی و روان درمانی را زیر نظر بهترین متخصصان این حوزه برای شما عزیزان فراهم کرده است. شما میتوانید از طریق لینک زیر برای شرکت در جلسات روان درمان کلینیک روانشناسی برگ سبز وقت رزرو کنید.
منظور از خود تخریبی یا خود ویرانگری چیست؟
خود تخریبی یا خود ویرانگری اختلالی است که در آن فرد تصور میکند که شایستگی موفقیت و موقعیتی که در آن قرار دارد، را ندارد و تصور میکند که به اندازه کافی خوب نیست و خود و احساساتش را به رسمیت نمیشناسد.
افرادی که از اختلال خود تخریبی و خود ویرانگری رنج میبرند، رفتاری را از خود نشان میدهند که میدانند باعث آسیب روحی یا جسمی به آنها میشود؛ با این حال با توجه به اینکه خود را شایسته خوشحالی و موفقیت نمیدانند، آن کار را انجام میدهد.
به عنوان مثال، فردی که دچار خود تخریبی یا خود ویرانگری است، ممکن است که خود را درگیر روابط عاطفی سمی کند؛ با این که میداند شریک عاطفی او فرد مناسبی نیست و او را آزار میدهد. با این حال فرد وارد رابطه میشود و در رابطه باقی میماند؛ زیرا افکار خود تخریبی و خود ویراگری او باعث میشود که این تصور را داشته باشد که به اندازه کافی خوب نیست و شایستگی حضور و تجربه یک رابطه عاطفی خوب و سالم را ندارد.
سندرم ایمپاستر، به مجموعهای از نشانهها و علائم گفته میشود که باعث میشود فرد موفقیتهای خود را ناشی از خوششانی و عوامل دیگر بداند، نه تلاش و پشتکار خودش. افرادی که به سندرم ایمپاستر دچارند، هر موفقیتی که در زندگی کسب میکنند را اتفاقی و شانسی تلقی میکنند و بر این باورند که خود لیاقت چنین شرایط و موفقیتی را ندارند و به زودی، نقاب از صورت آنها میافتد و دیگران نیز متوجه این موضوع میشوند که موفقیت آنها حاصل تلاش و کوششان نیست.
نشانه های خود تخریبی
خود تخریبی و خود ویرانگری میتواند خود را با نشانههای بسیار متفاوتی نمایان کند و هر فردی ممکن است در یک زمینه خود تخریبی شدیدتری از خود نشان دهد. در ادامه برخی از اصلیترین نشانه های خود تخریبی را با هم بررسی میکنیم:
احساس نیاز به رنج
خودتخریبگرها احساس نیاز به رنج کشیدن دارند. آنها معمولا نیاز به رنج کشیدن دارند و از هر فرصتی برای رسیدن به شکست و بیچارگی مطلق، بهره میبرند. آنها در دل از آسیب رساندن به خودشان به وجد میآیند. ظاهرا تجربههایی که به مجازات آنها یا خودتخریبی منجر میشود، آنها را ارضا میکند. در همین لحظات آنها احساس «رنج بردن» را نیز تجربه میکنند. به همین دلیل آزارطلبی یا سادیسم نیز از نمونههای بارز خودتخریبی است.
احساس منفی نسبت به قابلیتها و استعدادها
افراد خود تخریبگر و آنهایی که دچار خود ویرانگری هستند، نسبت به استعدادها و تواناییهایشان احساس منفی دارند و آن را نادیده میگیرند. نگرش منفی افراد خودتخریبگر به قابلیتهایشان، دستاوردهای آنان را کاهش میدهد. آنها معمولا هوش و استعداد انجام کارهای مهمی را دارند، اما معمولا تمایل دارند استعدادهایشان را در جهت عکس به کار بگیرند. آنها معمولا پی در پی شغلهایی «نامناسب» برای خود انتخاب میکنند و فقط به شغلهایی جلب میشوند که از آنها نفرت دارند، شغلهایی که در حد بسیار ناچیزی استعدادهای آنها را به کار میگیرد.
بیارزش شمردن موفقیتها
افرادی که دچار خود تخریبی و خود ویرانگری هستند، موفقیتها و دستاوردهای خود را بیارزش و کوچک میشمارند و احساس خوبی نسبت به آنها ندارند. فرد دچار اختلال خود تخریبی، همواره موفقیتهای خود را وابسته به شانس میداند و تصور میکند که کار کوچکی انجام داده است که سایر افراد خیلی بهتر میتوانند از عهده آن بربیایند.
افرادی که دچار خود تخریبی و خود ویرانگری هستند، از اعتماد به نفس پایینی برخوردارند. همه ما میدانیم که اعتماد به نفس نقش بسیار پررنگی در زندگی ما بازی میکند و یکی از عوامل موفقیت ماست. بسیاری از افراد بزرگ و مشهور، الگوهای موفقیت و کارآفرینان از اعتماد به نفس بسیار بالایی برخوردارند. اعتماد به نفس یکی از فاکتورهای مهم دستیابی به موفقیت است و این موضوع بر هیچ کسی پوشیده نیست.
کمالگرایی و داشتن استانداردهای بالا
خود تخریبگرها معمولا دچار کمالگرایی نیز هستند. افراد کمالگرا استانداردهای بسیار بالایی برای انجام کارهای خود دارند که معمولا به آن استاندارها دست پیدا نمیکنند و شکست میخورند. همین شکست خوردنهای پیدرپی باعث میشود که افکار خود تخریبی در فرد قوی شوند.
کمال گرایی یکی از ویژگیهای شخصیتی مخرب است که تاثیرات منفی زیادی روز زندگی افراد دارد. افراد کمال گرا، استاندارهای بسیار بالا و غیرواقعی برای زندگی خود دارند و در صورتی که به آن استانداردها دست پیدا نکنند، از خود راضی و خوشنود نخواهند بود.
رفتارهای پرریسک و پرخطر
افرادی که دچار خود تخریبی هستند، خود را در معرض رفتارهای پرخطرکه به آنها آسیب روحی یا جسمی میرساند قرار میدهند. به عنوان مثال، رفتارهای جنسی پرخطر، کارهایی مثل قمار و سرمایهگذاریهای پرریسک، مصرف الکل و مواد مخدر و … انجام میدهند.
چه عواملی باعث بروز رفتارهای خود تخریبی و خود ویرانگری میشود؟
تاکنون دلیل قطعی و مشخصی برای اختلال خود تخریبی کشف نشده است؛ با این حال برخی از موارد میتواند روی این موضوع تاثیرگذار باشد. عوامل زیر میتواند باعث بروز اختلال خود تخریبی در فرد شود:
- مصرف الکل یا مواد مخدر
- آسیب های دوران کودکی، غفلت، یا رها شدن
- آزار عاطفی یا فیزیکی
- داشتن دوستانی که به خود صدمه میزنند
- عزت نفس پایین
- انزوای اجتماعی، طرد شدن
- اعتماد به نفس پایین
- تروماهای دوران کودکی مثل از دست والدین یا طلاق والدین
تروما یا ضربه روحی، یکی از اختلالات روانشناسی است که معمولا افراد پس از حادثهای خاص مثل تصادف یا بلایای طبیعی یا مشکلات شدید زندگی تجربه میکنند. معمولا تروما در شرایطی به وجود میآید که فرد استرس و تنش زیادی را بابت موضوعی خاص تجربه کند. تروما میتواند تاثیر بسیار زیادی روی سلامت روان و زندگی شخصی فرد بگذارد.
درمان خود تخریبی و خود ویرانگری
با توجه به اینکه خود تخریبی و خود ویرانگری اثرات منفی زیادی روی زندگی ما دارند، بسیار مهم است که به فکر یه راهکار درمانی و ترک افکار خود تخریبی باشیم. خوشبختانه خود تخریبی جزو آن دسته از اختلالاتی است که بهراحتی و خیلی سریع میتوانید آن را درمان کنید.
اولین و مهمترین اقدامی که برای درمان خود تخریبی باید انجام دهید، مراجعه به روانشناس و شرکت در جلسات روان درمانی است. روانشناس به شما کمک میکند تا ریشههای خود تخریبی خود را پیدا کنید و کمکم به شما میآموزد که ارزش خود و استعدادهایتان را بدانید و سعی کنید از آنها در جهت درست استفاده کنید؛ همچنین روانشناس میتواند در افزایش اعتماد به نفس نیز کمک بزرگی به شما کند.