راهکارهایی برای غلبه بر وابستگی عاطفی
وابستگی عاطفی یکی دیگر از مشکلات و مسائلی است که ممکن است افراد در روابط خود دچار آن شوند. اگرچه تا اسم وابستگی عاطفی به میان می‌آید، احتمالا ذهن شما به سمت روابط عاطفی و عاشقانه کشیده می‌شود، اما باید گفت که وابستگی عاطفی انواع مختلفی دارد و ممکن است حتی در روابط دوستی یا روابط بین فرزندان و والدین نیز به وجود آید.
وابستگی عاطفی می‌تواند باعث بروز مشکلات مختلفی شود. اگرچه در ابتدا اینطور به نظر می‌رسد که وابستگی عاطفی نه تنها مشکل نیست بلکه برای برخی روابط نیز نیاز است، اما باید بدانید که اگر وابستگی عاطفی در رابطه‌ای زیاد باشد، احتمالا مشکلاتی مثل عدم استقلال یکی از طرفین یا کنترل‌گری طرف دیگر رخ دهد.
در بسیاری از مواقع، این وابستگی عاطفی به‌صورت ناخودآگاه و ناآگاهانه به وجود می‌آید. ممکن است بسیاری از ما در روابط خود دچار وابستگی عاطفی باشیم؛ اما خود از آن بی‌خبر باشیم و ندانیم که بسیاری از رفتارهای ما از همین وابستگی عاطفی ما ناشی می‌شود.
وابستگی عاطفی می‌تواند به اشکال مختلف در زندگی روزمره و عادی ما مشکل ایجاد کند؛ مشکلاتی که حتی نتوانیم تصور کنیم که ریشه آن‌ها به همین وابستگی عاطفی ما برمی‌گردد. وابستگی عاطفی انواع مختلفی دارد و در هر فردی می‌تواند به نوع خاص و علائم مشخصی خود را نشان دهد. همچنین همانطور که پیش‌تر به آن اشاره کردیم، وابستگی عاطفی لزوما به مسائل رابطه عاطفی و عاشقانه مربوط نیست و می‌تواند در روابط دیگر ما نیز رخ دهد.
وابستگی عاطفی زمانی اتفاق می‌افتد که یک فرد، خوشحالی و شادی خود را کاملا وابسته به شخص دیگری بداند؛ یعنی زمانی که مورد توجه طرف مقابل خود واقع می‌شود یا با او وقت می‌گذارند، احساس رضایت می‌کند و زمانی که از او دور است و رضایت او را به دنبال ندارد، احساس رضایت و خرسندی از زندگی نیز ندارد و به تنهایی نمی‌تواند نیازهای عاطفی خود را برآورده کند.
وابستگی عاطفی عموما ریشه در ترس‌های ما دارد؛ یعنی ما این تصور را داریم که در صورتی که از بندهای عاطفی خود رها شویم، دچار مشکلات زیادی می‌شویم و به تنهایی نمی‌توانیم از پس این مشکلات بربیاییم؛ برای همین، همیشه خود را از نظر عاطفی به افراد دیگر وابسته می‌کنیم و تنها در صورتی احساس خوشحالی و رضایت خواهیم داشت، که در کنار آن‌ها و مورد تایید آن‌ها باشیم.
در این نوشته از کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، قصد داریم درباره وابستگی عاطفی، چرایی به وجود آمدن وابستگی عاطفی و همچنین انواع وابستگی عاطفی صحبت کنیم و مشکلاتی که داشتن وابستگی عاطفی برای ما ایجاد می‌کند را بررسی کنیم و در انتها، راهکارهایی برای غلبه بر وابستگی عاطفی ارائه کنیم. اگر شما هم این احساس را دارید که وابستگی عاطفی شدیدی بین شما و یکی از نزدیکانتان وجود دارد، توصیه می‌کنیم که در ادامه این نوشته با ما همراه باشید؛ بدون شک مطالعه این نوشته برای شما خالی از لطف نخواهد بود.
ریشه بسیاری از مشکلاتی که زوج‌ها در جلسات زوج درمانی با آن روبه‌رو می‌شوند، وابستگی عاطفی است. وابستگی عاطفی یکی از زوج‌ها یا هردوی آن‌ها به یکدیگر می‌تواند باعث ایجاد مشکلات متعددی برای زندگی مشترک شود تا حدی که ممکن است زندگی مشترک را تا مرز جدایی پیش ببرد. در چنین شرایطی، وظیفه روانشناس است که ابتدا دلیل این وابستگی عاطفی شدید را پیدا کند و سپس با ارائه راهکارهای کارآمد، به زوج‌ها کمک کند تا بر وابستگی عاطفی خود غلبه کنند. کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین مرکز روانشناسی غرب تهران، امکان برگزاری جلسات زوج درمانی را در محیطی کاملا آرام و حرفه‌ای و زیر نظر بهترین متخصصان زوج‌درمانی دارد. ما سعی کرده‌ایم تا محیطی امن و به دور از قضاوت را برای جلسات زوج درمانی فراهم کنیم تا هر یک از زوج‌ها بتوانند درباره مشکلات و مسائل خود به‌راحتی صحبت کنند و با یکدیگر گفتگو داشته باشند. جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره جلسات زوج درمانی در کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، و همچنین رزرو وقت زوج درمانی می‌توانید از طریق لینک زیر اقدام کنید.
وابستگی عاطفی چیست؟
وابستگی عاطفی یک حالت روانشناختی است که ممکن است در برخی از روابط، اعم از روابط عاطفی و عاشقانه، روابط بین دو زوج، روابط بین والدین و فرزندان و … به وجود آید که در آن، یک طرف رابطه یا هر دوی آن‌ها، احساس وابستگی شدیدی از نظر عاطفی به دیگری دارد و تنها در زمان حضور او می‌تواند احساس رضایت و خوشحالی داشته باشد.
اگر بخواهیم وابستگی عاطفی را به زبان ساده تعریف کنیم، می‌توانیم بگوییم که وابستگی عاطفی یعنی، فرد باور داشته باشد که برای شاد بودن و احساس کامل بودن داشتن، نیاز به شخص دیگری دارد. بسیاری از افراد وابستگی عاطفی را با احساس عشق ورزیدن اشتباه می‌گیرند. وقتی شما در یک رابطه دچار وابستگی عاطفی باشید، این احساس را دارید که برای زنده ماندن به طرف مقابلتان احتیاج دارید.
افرادی که دچار وابستگی عاطفی می‌شوند، به طور دائم نیازمند پشتیبانی و تایید طرف مقابل خود هستند و به تنهایی نمی‌توانند نیازهای عاطفی خود را تامین کنند و برای انجام کوچک‌ترین کاری نیز، مثلا یک تفریح ساده مثل فیلم دیدن، نیاز به طرف مقابل خود دارند؛ در غیراینصورت نمی‌توانند از آن کار لذت ببرند.
علائم وابستگی عاطفی
وابستگی عاطفی در هر فردی می‌تواند با علائم خاص و ویژه‌ای خود را نشان دهد؛ با این حال، برخی از رایج‌ترین علائم وابستگی عاطفی در افراد مختلف، مشترکند. این علائم عبارتند از:
- تحمل نکردن تنهایی
- احساس استرس و اضطراب در صورت دوری از فردی که به او وابستگی عاطفی دارند
- ترس از تنها بودن
- رها نکردن رابطه؛ حتی اگر اشتباه باشد
- احساس حقارت نسبت به دیگران
- احساس خوب و کافی نبودن برای شریک عاطفی خود
دلایل به وجود آمدن وابستگی عاطفی
دلایل مختلفی می‌تواند باعث بروز وابستگی عاطفی در فرد شود. عواملی مثل عزت نفس پایین و کمبود اعتماد به نفس، از جمله دلایل بروز وابستگی عاطفی در فرد می‌باشد. همچنین افرادی که احساس ناامنی دارند، احتمالا بیشتر دچار وابستگی عاطفی به اطرافیان خود می‌شوند؛ زیرا می‌خواهند اضطراب خود را با حضور در کنار دیگری و تکیه بر او، از بین ببرند. علاوه بر این‌ها، تجربیات کودکی مثل جدایی از پدر یا مادر نیز می‌تواند باعث بروز وابستگی عاطفی در بزرگسالی شود.
انواع وابستگی عاطفی
همانطور که پیش‌تر نیز به آن اشاره کردیم، وابستگی عاطفی انواع مختلفی دارد و می‌تواند بین افراد مختلف اتفاق افتد. از جمله انواع وابستگی عاطفی عبارتند از:
وابستگی عاطفی به خانواده
اولین محیطی که همه ما در آن رشد می‌کنیم، خانواده است؛ اما گاهی همین خانواده که ما فرصت رشد و بالندگی در آن داشتیم و همیشه ما را حمایت می‌کند، می‌تواند موجب ایجاد احساس وابستگی عاطفی در ما شود. وابستگی عاطفی به خانواده یکی از انواع رایج وابستگی عاطفی می‌باشد.
معمولا والدینی که خودشان دچار تنش و اضطراب هستند، این موضوع را به فرزندان خود نیز منتقل می‌کنند. این گونه والدین به صورت ناخودآگاه، گاهی نیز کاملا آگاهانه، سعی می‌کنند که محیط بیرون از خانواده را ترسناک و خطرناک جلوه دهند و خانواده را به عنوان یک پناهگاه معرفی می‌کنند. همین موضوع باعث می‌شود که کودک وابستگی عاطفی زیادی به والدین خود داشته باشد و حتی در سنین بزرگسالی نیز این وابستگی عاطفی با او همراه باشد؛ زیرا باور دارد که کسی جز خانواده برای او امن نیست و از او حمایت نمی‌کند.
همچنین در این گونه از خانواده‌ها، اعتماد به نفس کودک هرگز تقویت نمی‌شود؛ به همین دلیل، کودک از رویارویی با چالش‌های زندگی خود ناتوان خواهد بود و خیلی بیشتر از پیش، به خانواده وابسته می‌شود. در چنین شرایطی، خانواده همچون زندان امنی است که فرد درون آن احساس امنیت دارد؛ اما آزادی عمل و همچنین فرصتی برای رشد، بالندگی و تجربه‌های تازه ندارد.
بالا بردن اعتماد به نفس کودک از جمله اقداماتی است که والدین می‌توانند برای جلوگیری از وابستگی عاطفی فرزند خود در آینده انجام دهند. اعتماد به نفس تاثیر زیادی در سلامت روان و روحیه کودکان دارد. کودکان با اعتماد به نفس بالا، در بزرگسالی نیز بهتر و موفق‌تر عمل می‌کنند. کودک با اعتماد به نفس، در اجتماع و حضور دیگران نیز بهتر ظاهر می‌شود و عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهد.
وابستگی عاطفی زوج‌ها
یکی دیگر از انواع وابستگی که رواج زیادی نیز دارد، وابستگی عاطفی بین زوج‌ها است. اگرچه ممکن است این نوع وابستگی عاطفی از دور بسیار عاشقانه و رمانتیک به نظر برسد، اما در اصل بسیار آسیب‌زا است می‌تواند برای هر دو طرف رابطه، مشکلات زیادی را به وجود آورد. فرد وابسته به شریک عاطفی خود، احساس ناامنی زیادی دارد و همسر خود را به عنوان یک پناهگاه امن انتخاب می‌کند.
همین موضوع باعث می‌شود که به طور مداول نگران از دست دادن او باشد و رفتارهای مخربی مثل حسادت از خود بروز دهد. از طرف دیگر، همسر او نیز این حس را دارد که درون یک زندان اسیر است و اگرچه محبت زیادی دریافت می‌کند، اما آزادی عمل او زیر سوال می‌رود. به همین دلیل، برای اثبات آزادی خود ممکن است به رفتارهای مخربی مثل خیانت رو بیاورد.
خیانت از آن دسته موضوعاتی است که می‌تواند زندگی مشترک شما را نابود کند. وقتی زوج‌ها زندگی مشترک خود را در کنار یکدیگر آغاز می‌کنند، از یکدیگر انتظار دارند که نسبت به این ازدواج متعهد بمانند؛ زمانی که یکی از زوج‌ها این تعهد را زیر پا می‌گذارد و به هر نوعی خیانت می‌کند، بنیان خانواده از هم می‌پاشد و اوضاع خیلی نابسامان می‌شود.
وابستگی عاطفی به محیط اجتماعی
یکی دیگر از انواع وابستگی عاطفی، وابستگی عاطفی به محیط اجتماعی خاص است. دلیل اصلی بروز وابستگی عاطفی به محیط اجتماعی نیاز بیش‌ازحد به تأییدشدن و شناخته‌شدن در هر محیطی است. این افراد دوست دارند که همیشه در محیط اجتماعی به خصوص، مورد تایید دیگران قرار بگیرند و برای رسیدن به این هدف، حاضرند که هر کاری انجام دهند؛ حتی حاضر می‌شود که از عقاید خودش صرف‌نظر کند تا تنها تایید جمع را بگیرد.
راهکارهای مقابله با وابستگی عاطفی
همانطور که تا کنون متوجه شده‌اید، وابستگی عاطفی می‌تواند تاثیرات منفی زیادی روی زندگی عادی ما داشته باشد و هم برای ما و هم برای طرف مقابلمان ایجاد مشکل کند؛ از این رو بسیار مهم است که وابستگی عاطفی خود به دیگران را از بین ببریم و سعی کنیم بیشتر روی خودمان تمرکز داشته باشیم. در ادامه برخی از راهکارهای کارآمدی که به غلبه بر وابستگی عاطفی کمک می‌کنند را معرفی می‌کنیم:
به تنهایی وقت گذراندن
تنها بودن با خود را تمرین کنید و در این زمان، سعی کنید که به خودتان و احساساتتان فکر کنید. حتی می‌توانید از یادداشت‌برداری برای درک بهتر احساسات خود استفاده کنید. سعی کنید که اوقاتی را به خود اختصاص دهید و از فردی که به او وابستگی عاطفی دارید دور شوید؛ در این زمان تنها به خودتان فکر کنید و سعی کنید سرگرمی‌هایی که باعث خوشحالی شما می‌شوند را به‌تنهایی انجام دهید.
تقویت حس هویت
همانطور که به آن اشاره کردیم، افرادی که دچار وابستگی عاطفی می‌شوند، همواره به دنبال تایید دیگران هستند و در این بین، هویت و علایق خود را به‌طور کلی از دست می‌دهند و سعی می‌کنند تبدیل به چیزی شوند که تایید دیگران را به دنبال دارد.
برای غلبه بر وابستگی عاطفی لازم است که حس هویت خود را دوباره پس بگیرید. در تنهایی خود فکر کنید که اگر دنبال تایید دیگران نبودید، دوست داشتید چگونه باشید و چگونه رفتار کنید. سعی کنید به یک خود درونی برسید که برای تأیید به دیگران نیازی ندارد.
تقویت اعتماد به نفس
یکی از اصلی‌ترین دلایلی که فرد دچار وابستگی عاطفی می‌شود، کمبود اعتماد به نفس است. افرادی که اعتماد به نفس پایینی دارند، همواره خود را نیازمند به دیگران می‌بینند و به همین دلیل، حس می‌کنند که اگر طرف مقابل کنار آن‌ها نباشد، قطعا دچار مشکل می‌شوند و از پس حل آن برنمی‌آیند؛ به همین دلیل، وابستگی عاطفی شدیدی را نسبت به او حس می‌کنند. برای غلبه بر وابستگی عاطفی، بهتر است که روی اعتماد به نفس خود کار کنید.
یکی از بهترین روش‌های غلبه بر وابستگی عاطفی، تقویت اعتماد به نفس است. همه ما می‌دانیم که اعتماد به نفس نقش بسیار پررنگی در زندگی ما بازی می‌کند و یکی از عوامل موفقیت ماست. بسیاری از افراد بزرگ و مشهور، الگوهای موفقیت و کارآفرینان از اعتماد به نفس بسیار بالایی برخوردارند. اعتماد به نفس یکی از فاکتورهای مهم دستیابی به موفقیت است و این موضوع بر هیچ کسی پوشیده نیست.
گسترش دایره اجتماعی
معمولا افرادی که دچار وابستگی عاطفی می‌شوند، تمام وقت خود را با کسی می‌گذرانند که به او وابستگی عاطفی دارند. همین موضوع باعث می‌شود که فرد به‌مرور از گروه‌های اجتماعی مختلف حذف شود و تنها با یک نفر، یعنی فردی که به او وابستگی عاطفی دارد، روابط اجتماعی داشته باشد که این خود باعث بیشتر شدن وابستگی عاطفی می‌شود.
برای غلبه بر وابستگی عاطفی بهتر است که دایره اجتماعی خود را گسترش دهید. به عنوان مثال، می‌توانید در محل کار یا باشگاه با افراد مختلف و جدید آشنا شوید تا عضو یک گروه کتاب‌خوانی شوید.
