اختلال شخصیت پارانوئيد (بدبین)؛ علل، علائم و درمان
افرادی که اختلال شخصیت پارانوئيد داشته باشند، احساس تشکیک شدید و بی اعتمادی به دیگران خواهند داشت. البته این تمام علائم این اختلال شخصیتی نیست؛ ولی همین ویژگی امکان تقاضا و دریافت درمان برای این بیماران را بسیار دشوار می‌کند. اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) جزو اختلالات شخصیتی کلاستر A یا اختلالات عجیب و غریب طبقه بندی می‌شود. اختلالات شخصیتی که در این کلاستر قرار داشته باشند، رفتارهایی دارند که از نظر دیگران عجیب و غیرعادی به نظر می‌رسند.
فردی که اختلال شخصیت پارانوئید دارد، بی اعتمادی خیلی شدیدی به دیگر افراد دارد، به طوری که فعالیت‌های روزانه و زندگی شخصی‌اش را نیز به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. این افراد تصور می‌کنند که دیگران قصد رساندن آسیب به آن‌ها را دارند و تمام رفتارهای دیگران را با همین نگرش تفسیر کرده و به آن واکنش نشان می‌دهند.
نشانه‌های اصلی اختلال شخصیت پارانوئید شامل موارد زیر می‌باشد:
- از اعتماد به سایرین و تعامل با آن‌ها اکراه دارند
- همواره کینه به دل می‌گیرند
- بی معنی‌ترین چیز‌ها را از وقایع و گفتگوها کشف کرده و آن‌ها را تهدید آمیز تلقی می‌کنند
- به سرعت احساس خشم کرده و نسبت به دیگران رفتارهای پرخاشگرانه دارند
شیوع اختلال شخصیت پارانوئید در جهان، بین ۱.۲۱ تا ۴.۴ درصد برآورد شده است. با توجه به اینکه این افراد نمی‌توانند به دیگران اعتماد کنند، درمان آن‌ها بسیار چالش برانگیز بوده و نمی‌توانند با متخصصی که به دنبال درمان آن‌هاست همکاری کنند. به همین علت، درمانگر می‌بایست در وهله اول ایجاد اعتماد بین بیمار و خودش بکند، به طوری که فرد در حضور وی احساس آرامش کرده و بتواند حرف‌های خود را بزند و از دستورات پزشک خود بهره‌مند شود.
در این نوشته از کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین مرکز روانشناسی غرب تهران، قصد داریم درباره اختلال شخصیت پارانوئید صحبت کنیم و علائم این اختلال را با هم بررسی کنیم و در نهایت راهکاری مناسب برای درمان اختلال شخصیت پارانوئید ارائه کنیم. پیشنهاد می‌کنیم که در ادامه این نوشته جذاب با ما همراه باشید.
جلسات روان درمانی برای درمان اختلال شخصیت پارانوئید بسیار ضروری است. کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، امکان برگزاری جلسات روان درمانی را زیر نظر بهترین متخصصان این حوزه برای شما فراهم کرده است.
اختلال شخصیت پارانوئید چه علل و عوامل خطری دارد؟
عواملی که باعث ایجاد این اختلال شخصیتی می‌شوند ناشناخته‌اند؛ اما با این حال از نظر محققان مجموعه‌ای از عوامل زیست‌شناسی و محیطی در بروز آن نقش دارند. طبق مطالعات، این بیماری اغلب در خانواده‌هایی با سابقه اسکیزوفرنی یا اختلالات هذیانی شیوع بیشتری دارد. تروماهای اوایل کودکی نیز به عنوان یکی از عوامل موثر در بروز آن شناخته شده است. سایر عواملی که تاکنون مورد شناسایی قرار گرفته‌اند عبارت‌اند از:
- فقر و درآمد پایین
- زندگی جدا یا گرفتن طلاق
- از دست دادن همسر
- هرگز ازدواج نکردن
آمریکایی‌های آفریقایی تبار، بومی‌های آمریکایی و نژاد هیسپانیک بیشتر دچار این بیماری می شوند. با تمام این اوصاف، تحقیقات بیشتری جهت شناسایی چگونگی و چرایی بروز بیشتر این اختلال در نژادهای خاص لازم است. به عنوان مثال، تاریخچه تروماهای روانی و اضطراب می‌تواند شیوع بالای این بیماری در آمریکایی‌های آفریقایی تبار را تا حدودی توضیح دهد.
اختلال شخصیت اسکیزوئید یکی از آن دسته اختلالات شخصیت است که معمولا فرد نسبت به مشکل خود آگاه نیست و آن را باور ندارد؛ به همین دلیل به دنبال درمان آن نمی‌رود. در این اختلال، فرد معمولا تمایل زیادی به گوشه‌گیری دارد و علاقه‌ای به برقراری ارتباطات اجتماعی نشان نمی‌دهد.
علایم اختلال شخصیتی پارانوئید چیست؟
افرادی که به PPD مبتلا هستند، به هیچ عنوان باور ندارند که رفتارها و افکارشان غیرمنطقی و غیرقابل قبول است. از نظر آن‌ها بسیار منطقی به نظر می‌رسید که نسبت به دیگران سوء ظن داشته باشند، اما اطرافیان وی به هیچ وجه این سوء ظن و بی اعتمادی را عادی نمی‌دانند. این افراد ممکن است دست به کارهای شرورانه نیز بزنند. صحبت‌های با نیش و کنایه این افراد ممکن است اطرافیان را تحریک کرده و آن‌ها را خشمگین کند.
همین امر می‌تواند فرد پارانوئید را نیز متقابلا تحریک کرده و بیشتر مطمئن کند که سوء ظنش درست بوده است. باید توجه داشت بیمارانی که دچار اختلال شخصیتی پارانوئید بوده و بدبین هستند، ممکن است به وضعیت‌های روانی دیگری مانند افسردگی و اضطراب مبتلا شوند. ابتلا به این بیماری‌ها در کنار رفتارهای بدبینانه می‌تواند به انزوای هرچه بیشتر وی منجر شود.
سایر علایم اختلال شخصیتی پارانوئيد شامل موارد زیر می‌باشد:
- باور به این که دیگران انگیزه‌های پنهان داشته یا قصد آسیب به آن‌ها را دارند
- تشکیک در وفاداری دیگران
- چالش در کار کردن و همکاری کردن با دیگران
- حساسیت شدید نسبت به انتقاد
- حالت‌های تکانه‌ای و از دست دادن کنترل خشم
- انزوای اجتماعی
- رفتارهای تدافعی شدید
- نداشتن آرامش خاطر
- عدم درک غیرعادی بودن رفتارها و افکار خود
علایم اختلال شخصیت پارانوئید ممکن است در برخی دیگر از وضعیت‌های روانپزشکی نیز وجود داشته باشد. به عنوان مثال، اسکیزوفرنی و اختلال شخصیتی مرزی (بوردرلاین) علائم شبیه به اختلال پارانوئید دارند.
اختلال شخصیت پارانوئید چگونه تشخیص داده می‌شود؟
جهت تشخیص اختلال شخصیت پارانوئید، پزشک در ابتدا سوالاتی درباره علائم و تاریخچه پزشی بیمار می‌پرسد. همچنین چند معاینه فیزیکی جهت بررسی از نظر وجود یا عدم وجود سایر وضعیت‌های بالینی و بیماری‌های مختلف نیز انجام می‌دهد. سپس پزشک می‌تواند فرد را به نزد یک متخصص روانپزشک ارجاع دهد تا اقدامات تشخیصی تخصصی برای وی انجام شوند. روانپزشک یک ارزیابی ادراکی کامل از بیمار انجام داده و در رابطه با کودکی، زمان مدرسه، زندگی شغلی و روابط اجتماعی بیمار سوال می‌کند. به علاوه ممکن است بیمار را در وضعیت‌های مختلف قرار داده و پاسخ وی نسبت به موقعیت فرضی را ارزیابی کند.
آیا اختلال شخصیت پارانوئید قابل درمان است؟
بله، این اختلال شخصیت می‌تواند کاملا درمان شود. با این حال، چالش اصلی همکاری بیمار با پزشک است که در مبتلایان به این اختلال تا حدود زیادی مخدوش می‌باشد. روش‌های درمانی متعددی مانند روان‌درمانی و گفتار درمانی می‌توانند به فرد کمک کنند تا روند درمانی را بهتر بپذیرد و همکاری اش افزایش پیدا کند. در این روش‌ها:
- فرد یاد می‌گیرد چگونه با اختلال خود تعامل کند
- یاد می‌گیرد چگونه با دیگران در وضعیت‌های اجتماعی گوناگون گفتگو و تعامل کند
- یاد می‌گیرد که چگونه احساسات پارانوئید و بدبینانه خود را کنترل کند و آن‌ها را کاهش دهد.
دارودرمانی هم می‌تواند بسیار کمک کننده باشد، به خصوص اگر فرد وضعیت‌های روانی دیگری مانند افسردگی و اختلال اضطرابی نیز دارد. داروهایی که معمولا برای بیماران تجویز می‌شوند شامل داروهای ضدافسردگی، بنزودیازپین‌ها و پایدارکننده‌های خلقی می‌باشند.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپی یکی از انواع اختلالات شخصیتی می‌باشد. فردی که دارای اختلال شخصیت اسکیزوتایپی باشد، از نگاه دیگران فردی غیرعادی و «عجیب و غریب» به نظر می‌آید. این افراد ممکن است در برقراری روابط با دیگران مشکل داشته باشند؛ چراکه معمولا نسبت به اطرافیان خود بدبین بوده و دچار هذیان‌های خرافی می‌باشند.
وضعیت بیماران مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید در طولانی مدت چگونه خواهد بود؟
وضعیت بیمار در طولانی مدت بستگی به تمایل فرد به پذیرفتن برنامه درمانی یا عدم پذیرش آن بستگی دارد. افرادی که در برابر درمان مقاومت کنند، به مرور وضعیتشان بدتر شده و زندگی‌شان به کلی دچار مشکل خواهد شد. توانایی فرد جهت حضور در اجتماع و محیط کاری به شدت تحت تاثیر قرار خواهد گرفت که می‌تواند معاش وی را مختل کند.
افرادی که روند درمانی را بپذیرند و ادامه دهند، در محیط کاری خود عملکرد بهتری خواهند داشت و می‌توانند روابط سالمی با دیگران برقرار کنند. با این حال روند درمان بیماری مادام‌العمر بوده و فرد همواره باید تحت نظر باشد، چراکه هیچ درمان قطعی برای بیماری وجود ندارد.
