انواع اختلال خواب و روش‌های درمان آن
اختلال خواب یکی از انواع رایج اختلالات روان است که افراد زیادی در طول زندگی با آن درگیر هستند. اختلال خواب انواع مختلفی دارد. ممکن است فرد دارای اختلال خواب نتواند به راحتی بخوابد؛ یا برعکس. یعنی فرد بسیار زیاد می‌خوابد اما باز هم در طول روز احساس کسالت و خستگی می‌کند.
همه ما ممکن است به علت مشکلاتی مثل استرس و اضطراب، شرایط زندگی، بیماری‌های مختلف و … گاهی در خوابیدن دچار مشکل شویم؛ اما همه این‌ها جزو اختلال خواب دسته‌بندی نمی‌شود. زمانی می‌توانیم بگوییم فرد دچار اختلال خواب شده است که این موضوع برای مدت طولانی وجود داشته باشد و زندگی نرمال فرد را مختل کند.
هر فرد بالغ در شبانه روز نیاز به ۷ الی ۸ ساعت خواب کافی و باکیفیت دارد. هنگامی که فرد نتواند به این میزان در شبانه روز بخوابد، یا خواب بی‌کیفیتی را تجربه کند و این موضوع برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، می‌توان گفت که فرد دچار اختلال خواب شده است. اختلال خواب می‌تواند تاثیر بسیار زیادی روی زندگی افراد داشته باشد.
برخی اختلال خواب را مساوی با بی‌خوابی می‌دانند؛ اگرچه بی‌خوابی یکی از متداول‌ترین و شایع‌ترین نوع اختلال خواب است، اما موارد دیگری نیز وجود دارند که جزو انواع اختلال خواب دسته‌بندی می‌شوند.
در این مقاله از سری مقالات کلینیک روانشناسی برگ سبز، می‌خواهیم به سراغ معرفی انواع اختلال خواب بپردازیم و در نهایت راهکارهایی برای درمان آن ارائه دهیم. اگر شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که به نوعی درگیر اختلال خواب هستند، پیشنهاد می‌کنیم در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.
اختلال خواب یکی از اختلالات روانشناختی شایع بین افراد است. بی‌خوابی یا خواب بی‌کیفیت می‌تواند زندگی شما را مختل کند و توانایی تمرکز کردن را از شما بگیرد. بهتر است در صورت مشاهده علائم اختلال خواب یا مشکل در خوابیدن هرچه سریع‌تر برای درمان آن اقدام کنید. کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، آماده ارائه تمامی خدمات مشاوره، روانپزشکی و نوروتراپی برای درمان اختلالات خواب به شما عزیزان است.
اختلال خواب چیست؟
اختلال خواب یکی از شایع‌ترین اختلالات روانشناختی به شمار می‌رود. در دنیای امروز، با گسترش تنش و استرس، این اختلال در بین جوامع گسترش پیدا کرده و بسیاری از افراد به نوعی درگیر یکی از انواع اختلالات خواب هستند.
اغلب افراد به دلیل استرس، مشکلات زندگی، شلوغی برنامه کاری ممکن است با مشکلات خواب روبه‌رو شوند؛ اما این مشکلات موقت را به عنوان اختلالات خواب شناسایی نمی‌کنیم. وقتی این مشکلات به صورت منظم و طولانی مدت در شما رخ دهد، به طوری که زندگی روزمره شما را دچار مشکل کند، می‌تواند نشان‌دهنده بروز یکی از اختلالات خواب در شما باشد.
اختلال خواب انواع مختلفی دارد و می‌تواند در افراد مختلف به شکل‌های گوناگونی بروز پیدا کند. در برخی می‌تواند باعث بی‌خوابی و شب بیداری شود و در گروهی دیگر می‌تواند باعث خواب زیاد و خستگی در طول روز شود. کمبود خواب می‌تواند تاثیرات بسیار زیادی روی خلق‌وخو، تمرکز و حتی سلامت جسمی فرد داشته باشد. از این رو بسیار مهم است که اختلال خواب بسیار جدی گرفته شود. اگر اختلال خواب زود بررسی شود، به راحتی درمان می‌شود و از بروز مشکلات دیگر و عوارض آن جلوگیری می‌شود.
برخی از افراد بر این باورند که اختلال خواب به خودی خود حل خواهد شد و به دنبال درمان جدی برای آن نیستند. اگر اختلال خواب به‌سرعت بررسی نشود، می‌تواند مشکلات جدی‌تری را برای سلامت روحی و فیزیکی شما به وجود آورد؛ پس اگر شما هم اخلالات مختلف خواب را در خود یا اطرافیانتان مشاهده می‌کنید، بهتر است برای درمان آن سریع اقدام کنید و به یک روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید.
در بسیاری از موارد، فرد مبتلا به اختلال خواب می‌تواند با مراجعه به روانشناس و ایجاد تغییرات مثبت در سبک زندگی، این اختلال را به‌راحتی و به‌سرعت درمان کند. برخی از اختلالات خواب به دلیل عوارض یکی از اختلالات روانشناختی دیگر مثل افسردگی یا اضطراب به‌وجود می‌آید که مراجعه به روانشناس می‌تواند کمک بسیار بزرگی به درمان چنین اختلالاتی کند.
انواع اختلال خواب
همانطور که پیش‌تر گفتیم، اختلال خواب انواع مختلفی دارد و در هر فردی می‌تواند به نوعی بروز کند. در حالت کلی یک فرد سالم به ۸ ساعت خواب با کیفیت در شبانه روز نیاز دارد. اگر میزان خواب شما کمتر یا بیشتر از ۸ ساعت بود یا هنگام خواب دچار مشکل می‌شوید و نمی‌توانید خواب عمیق را تجربه کنید یا با وجود خواب زیاد همچنان احساس خستگی و کسالت دارید، به نوعی با اختلال خواب روبه‌رو هستید. در ادامه برخی از شایع‌ترین انواع اختلال خواب را بررسی می‌کنیم:
بی‌خوابی
بی‌خوابی یکی از شایع‌ترین انواع اختلال خواب می‌باشد؛ به قدری که تا صحبت از اختلالات خواب به میان می‌آید، افراد یاد بی‌خوابی می‌افتند. بی‌خوابی به معنی مشکل جدی فرد در به خواب رفتن یا خوابیدن است. افراد مبتلا به بی‌خوابی، علیرغم تلاش زیادی که برای خوابیدن انجام می‌دهند و محیط اطراف را برای خواب آماده می‌کنند، اما باز هم نمی‌توانند به خواب بروند یا خوابی کوتاه و بی‌کیفیت را تجربه می‌کنند.
اگر مشکل عدم توانایی در خوابیدن حداقل سه بار در هفته و به مدت حداقل یک ماه برای شما اتفاق می‌افتد، به احتمال زیاد شما دچار اختلال بی‌خوابی هستید و برای درمان آن باید اقدام کنید. تحقیقات نشان می‌دهد که حدود یک سوم از بزرگسالان دچار اختلال بی‌خوابی هستند. این اختلال در زنان میانسال شایع‌تر است.
نارکولپسی
نارکولپسی یکی دیگر از اختلالات خواب است که باعث می‌شود فرد با وجود استراحت و خواب کافی در شب، در طول روز احساس خستگی و کسالت زیاد کند. این اختلال در برخی از موارد می‌تواند به قدری شدید شود که فرد در طول روز به ناگهان تمام انرژی خود را از دست دهد و به خواب رود.
در برخی از موارد نیز نارکولپسی می‌تواند به صورت حملات شدید اتفاق افتد. یعنی فرد پس از بیداری از خواب، توان عضلانی خود را از دست می‌دهد و نمی‌تواند عضلات خود را تکان دهد.
کار شیفتی
اختلال کار شیفتی نیز یکی دیگر از انواع اختلال خواب است که بیشتر در افرادی که شیفت کاری متفاوت یا شب‌کاری دارند اتفاق می‌افتد. تغییر شیفت کاری و بیدار ماندن در شب می‌تواند در روند طبیعی خواب تاثیر بگذارد و چرخه طبیعی خواب انسان را برهم بزند. اغلب افرادی که شب کاری دارند، در طول مدت کاری احساس خستگی می‌کنند و در طول روز نیز نمی‌توانند به خوبی استراحت کنند.
سندروم پای بی‌قرار
یکی دیگر از انواع اختلال خواب، اختلال سندروم پای بی‌قرار است. در این اختلال فرد تمایل شدیدی به تکان دادن پاها در طول خواب دارد. معمولا این تمایل با احساس خارش و گزگز در قسمت پا شروع می‌شود و فرد نمی‌تواند کنترلی روی حرکت پاها داشته باشد. اگرچه سندروم پای بی‌قرار ممکن است در طول روز نیز اتفاق بیافتد، اما شیوع آن در خواب بیشتر است.
آپنه یا اختلال تنفسی در خواب
یکی دیگر از اختلال های شایع خواب، آپنه است. فرد مبتلا به آپنه دچار تنگی نفس و توقف تنفس در خواب می‌شود و همین موضوع باعث بیدار شدن او از خواب می‌شود. افراد مبتلا به آپنه، در خواب نفس نفس می‌زنند و معمولا خروپف‌های شدید در خواب دارند.
آپنه معمولا به دو دلیل رخ می‌دهد. دسته اول که به OSA معروف است، به دلیل بسته شدن راه‌های تنفسی در خواب رخ می‌دهد. اختلالات ژنتیکی، تجمع مایع در ریه‌ها، شکاف کام یا چاقی بیش از حد و جمع شدن چربی اطراف نای می‌تواند باعث بروز آپنه در خواب شود.
علاوه بر این؛ نوع دیگری از آپنه وجود دارد که به CSA معروف است. در این نوع اختلال آپنه، مغز فرد هنگام خواب ارسال سیگنال‌های مربوط به ماهیچه‌های تنفسی را متوقف می‌کند و فرد موقع خواب حالت خفگی پیدا کرده و با تنگی نفس مواجه می‌شود.
پاراسومنیا
پاراسومنیا به گروهی از رفتارهای غیرمعمول گفته می‌شود که می‌تواند قبل از خواب، در حین خواب یا بلافاصله پس از بیداری اتفاق بیافتد. پارسومنیا بیشتر در کودکان اتفاق می‌افتد اما ممکن است در بزرگسالان نیز دیده شود. این رفتارها شامل راه رفتن در خواب، شب ادراری یا وحشت در خواب می‌باشد.
درمان اختلال خواب
از آن جایی که اختلال خواب انواع مختلفی دارد، درمان آن نیز می‌تواند متفاوت باشد. برای شروع درمان در ابتدا شما باید نوع اختلال خواب و علت به وجود آمدن آن را کشف کنید و سپس با توجه به آن، اقدام به درمان کنید. در ادامه برخی از تکنیک‌های درمانی برای درمان اختلالات خواب را بیان می‌کنیم:
دارو درمانی
یکی از رایج‌ترین تکنیک‌های درمانی برای اختلال خواب دارو درمانی است. شما می‌توانید در صورت بروز علائم اختلال خواب، به یک روانپزشک مجرب مراجعه کنید روانپزشک پس از صحبت با شما و بررسی نوع اختلال خواب، داروی مناسب برای درمان اختلال خواب را تجویز می‌کند. توجه داشته باشید که داروهایی که برای تنظیم خواب تجویز می‌شوند بسیار مهم هستند و تاثیر بسیار زیادی روی سلامت فیزیکی و روانی شما خواهد داشت؛ پس از مصرف این داروها بدون تجویز پزشک خودداری کنید و حتما مطابق با دستور پزشک این داروها را مصرف کنید.
دارو درمانی یکی از تکنیک‌های مهم برای درمان بسیاری از اختلالات روانشناختی به‌شمار می‌رود. نکته‌ای که در مورد دارو درمانی باید به آن توجه کنید این است که تنها روانپزشک اجازه تجویز دارو را دارد و شما باید برای شروع دارو درمانی حتما به یک روانپزشک مجرب مراجعه کنید.
مشاوره
یکی از تکنیک‌های رایج برای درمان اختلال خواب، مراجعه به روانشناس است. در بسیاری از موارد اختلال خواب به علت بیماری یا اختلال دیگری به وجود می‌آید. به عنوان مثال اغلب افرادی که مبتلا به افسردگی هستند، دچار اختلال خواب نیز می‌شوند. در بسیاری از مواقع نیز استرس و اضطراب که ریشه در مشکلات دیگر دارد، باعث بروز اختلال خواب در فرد می‌شود. در چنین مواردی مراجعه به روانشناس می‌تواند کمک بزرگی به درمان اختلال خواب کند.
نوروفیدبک
نوروفیدبک نیز یکی از تکنیک‌های موثر در درمان اختلال خواب است. آن دسته از اختلالات خواب که به نوعی با مغز در ارتباط است، مثل اختلال آپنه CSA، یا اختلال خواب ناشی از افسردگی، اضطراب و استرس می‌تواند به کمک نوروفیدبک درمان شود.
در روش نوروفیدبک ما به دنبال تغییر و اصلاح سیگنال‌های ارسال شده از طرف مغز هستیم. نوروتراپیست با اتصال الکترودهایی به مغز شما، سیگنال‌های ارسالی از طرف مغز را بررسی و تحلیل می‌کند و آن دسته از سیگنال‌هایی که باعث بروز اختلال خواب شده است را شناسایی می‌کند. سپس با کمک یک برنامه آموزشی، به صورت ناخودآگاه به مغز آموزش می‌دهد تا این سیگنال‌ها را اصلاح کند.
نوروفیدبک یکی از تکنیک‌های نوروتراپی است که به درمان بسیاری از اختلالات به خصوص اختلال خواب کمک می‌کند. اغلب افرادی که با بی‌خوابی حاد یا اختلال خواب شدید درگیر هستند و از سایر روش‌های درمانی پاسخ مناسبی دریافت نکرده‌اند، می‌توانند از نوروفیدبک به عنوان یک روش درمانی موثر و اثبات شده، استفاده کنند.
نوروفیدبک یکی از روش‌های درمانی نوروتراپی است که برای درمان بسیاری از اختلالات روانی مثل بیش فعالی، افسردگی حاد، اختلالات خواب، وسواس فکری و … به کار می‌رود. در این تکنیک درمانی نوین، ما به دنبال آموزش دوباره مغز توسط خود مغز هستیم تا مغز بتواند امواجی که منتشر می‌کند را دوباره اصلاح کند.
تغییر سبک زندگی
یکی دیگر از تکنیک‌های درمانی که می‌توان برای درمان برخی از اختلالات خواب به‌کار برد، تغییر سبک زندگی است. در بسیاری از موارد علت بروز اختلال خواب، سبک زندگی غلط ماست. با تنظیم ساعت خواب، ورزش و مدیتیشن، تغذیه مناسب و جلوگیری از نوشیدن قهوه و کافئین در ساعات پیش از خواب می‌توانید بسیاری از اختلالات خواب را درمان کنید. برای تغییر سبک زندگی و ایجاد عادت‌های سالم در زندگی می‌توانید با روانشناس خود مشورت کنید.
تحریک مغز یا tDCS
یکی دیگر از تکینیک‌های درمانی که در مواجه با اختلال خواب انجام می‌شود، تحریک مغز یا tDCS است. این روش برای اختلالات حاد خواب به‌کار می‌رود و در کنار روش‌های دیگر درمان اختلال خواب، به کار گرفته می‌شود.
در روش tDCS که یکی از تکنیک‌های نوروتراپی است، الکترودهایی روی سر فرد مبتلا به اختلال خواب قرار می‌گیرد. پس از نقشه برداری از سیگنال‌های مغز و بررسی دقیق آن‌ها توسط نوروتراپیست، با توجه به تشخیص نوروتراپیست یک شوک کوچک الکتریکی به مغز فرد وارد می‌شود. این شوک در حد یک میلی آمپر است و عوارضی را برای فرد بیمار ایجاد نمی‌کند؛ اما می‌تواند باعث اطلاح عملکرد مغز و ارسال سیگنال‌های درست و درمان بی‌خوابی شود.
tDCS یکی از تکنیک‌های نوروتراپی است. نوروتراپی مجموعه‌ای از روش‌های درمانی غیرتهاجمی است که با هدف اصلاح عملکرد مغز انجام می‌گیرد. نوروتراپی با تکنیک‌های خاص به اصلاح عملکرد مغز کمک می‌کند.
