سندرم مونچاوزن (مونشهاوزن)؛ علل، علائم و درمان
سندرم مونچاوزن یا مونشهاوزن یکی از اختلالات روانشناختی است که روانشناسان را با چالش‌های زیادی برای تشخیص آن روبه‌رو می‌کند. در سندرم مونشهاوزن، فرد ادعا می‌کند که به بیماری جسمی یا اختلال روانی دچار است و به قدری در نقش خود فرو می‌رود که حتی ممکن است علائم این بیماری را در خود نشان دهد.
افرادی که مبتلا به سندرم مونشهاوزن هستند، معمولا در طول زندگی خود بارها و بارها این ادعا را دارند و به دلایل مختلفی ممکن است که در برابر بقیه، ادعا کنند که بیمار هستند. از آن جایی که در این اختلال فرد بیش از حد در نقش خود فرو می‌رود و ادای افراد بیمار را در می‌آورد، تشخیص آن برای روانشناس و پزشک نیز گاها مشکل می‌شود؛ همین موضوع می‌تواند تاثیرات زیادی روی این بیماری داشته باشد.
در حالت کلی می‌توان سندرم مونچاوزن یا مونشهاوزن را به دو دسته تقسیم کرد. در دسته اول، فرد ادعا می‌کند که خود بیمار است و علائم بیماری را در خود تقلید می‌کند. اما نوع دیگری از سندرم مونشهاوزن وجود دارد که به اسم مونشهاوزن با وکالت شناخته می‌شود.
فردی که مبتلا به سندرم مونشهاوزن با وکالت است، ادعا می‌کند که فرد دیگری بیمار است. این فرد دیگر می‌تواند کودک، بزرگسال یا حیوان خانگی باشد و فرد مبتلا به سندرم مونشهاوزن به صورت یک بیمار با او رفتار می‌کند. سندرم مونشهاوزن با وکالت در برخی از مادران نیز دیده می‌شود. مادر برای آن که فرزند را در کنار خود حفظ کند، ادعا می‌کند که او بیمار است و احتیاج به مراقبت دارد.
علت بروز این سندروم همچنان مشخص نیست و روانشناسان دلایل گوناگونی را برای آن پیدا کرده‌اند. سندرم مونچاوزن خیلی فراگیر نیست و تعداد افرادی که به این اختلال دچار می‌شوند، نسبتا کم هستند.
در ادامه این نوشته از کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، قصد داریم درباره سندرم مونشهاوزن صحبت کنیم و علائم و نشانه های سندرم مونچاوزن را با هم مورد بررسی قرار دهیم. اگر شما هم جزو علاقه‌مندان به شناخت این سندرم هستید، پیشنهاد می‌کنیم که در ادامه این نوشته با ما همراه باشید.
سندرم مونشهاوزن جزو آن دسته از اختلالات روان است که تشخیص و درمان آن حتی برای حرفه‌ای‌ترین و باتجربه‌ترین روانشناسان نیز سخت و دشوار است. برای تشخیص و درمان سندرم مونچاوزن بهتر است که از روانشناسان متخصص و باتجربه در این زمینه کمک بگیرید. کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، امکان برگزاری جلسات روانشناسی و روان درمانی را زیر نظر بهترین و متخصص‌ترین روانشناسان و روانپزشکان برای شما دارد. جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره جلسات روانشناسی کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، روی لینک زیر کلیک کنید.
سندرم مونشهاوزن چیست؟
اگر شما هم سریال اشیا تیز (Sharp Objects) یا حس ششم را دیده باشید، احتمالا کمی با سندرم مونشهاوزن آشنا باشید. سندرم مونشهاوزن یکی از اختلالات روانشناختی است که در آن فرد ادعا به داشتن بیماری فیزیکی یا روانی می‌کند و حتی علائم این بیماری را در خود نشان می‌دهد. در برخی از موارد نیز ممکن است فرد اختلال یا بیماری ساختگی را به دیگران نسبت دهد و ادعا کند که اطرافیان و نزدیکان او دچار بیماری هستند که به آن سندرم مونشهاوزن با وکالت گفته می‌شود.
انواع شکل‌های سندرم مونچاوزن
در سندروم مونشهاوزن، فرد با بیمار نشان دادن خود، دیگران را فریب می‌دهد. فرد مبتلا به سندرم مونشهاوزن از طریق دروغگویی در مورد علائم بیماری، تغییر و مداخله در نتیجه‌ی آزمایش‌ها، صدمه‌زدن به خود یا وخیم‌کردن شرایط موجود در کنار سایر راهبردها این کار را انجام می‌دهد.
سندروم مونشهاوزن با وکالت زمانی است که مراقبان افراد این نقش را به عهده می‌گیرند و ادعا می‌کنند که فرد دیگری، مثلا سالمند یا کودکی که مشغول پرستاری و نگهداری از او هستند، دچار بیماری و اختلال خاصی است. در سال‌های اخیر با توجه به پیشرفت تکنولوژی و فضای مجازی، نوع دیگری از سندرم مونشهاوزن پدیدار شده است که به اسم سندرم مونشهاوزن با اینترنت شناخته می‌شود. در این سندرم، فرد تنها در فضای مجازی و به صورت آنلاین ادعا به بیمار بودن خود می‌کند.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپی یکی از انواع اختلالات شخصیتی می‌باشد. فردی که دارای اختلال شخصیت اسکیزوتایپی باشد، از نگاه دیگران فردی غیرعادی و «عجیب و غریب» به نظر می‌آید. این افراد ممکن است در برقراری روابط با دیگران مشکل داشته باشند؛ چراکه معمولا نسبت به اطرافیان خود بدبین بوده و دچار هذیان‌های خرافی می‌باشند.
علائم سندرم مونشهاوزن
همانطور که پیش از این نیز به آن اشاره کردیم، تشخیص سندرم مونشهاوزن بسیار دشوار است؛ زیرا فرد تمایل دارد که دیگران، به خصوص روانشناس، را فریب دهد و برای دیگرا نقش بازی می‌کند. علائم اصلی سندرم مونچاوزن ایجاد عمدی بیماری، بیان نادرست و یا اغراق آمیز علائم (جسمی‌یا روانشناختی) است. وقتی کشف شود که بیماری آنها حقیقت ندارند، این افراد ممکن است به طور ناگهانی بیمارستان را ترک کنند و به یک بیمارستان دیگر منتقل شوند. افراد مبتلا به سندرم مونشهاوزن می‌توانند بسیار چند شخصیتی باشند، زیرا اصلی ترین علامت این اختلال مربوط به فریب و عدم صداقت است. از جمله مهم‌ترین علائم سندرم مونشهاوزن که به تشخیص این بیماری کمک زیادی می‌کند، عبارتند از:
- از دیگران می‌خواهند که آنها را بیمار یا ناتوان ببینند.
- سوابق پزشکی برای مشخص کردن بیماری را دستکاری می‌کنند.
- برای ایجاد زخم و جراحت از لحاظ فیزیکی به خودشان آسیب می‌زنند.
- برای ایجاد بیماری (برای مثال نوشیدن یک ماده سمی برای ایجاد واکنش شدید در معده)، کاری را انجام می‌دهند که به عمد آسیب ببینند.
- اغراق در یک آسیب واقعی که ممکن است منجر به مداخلات پزشکی اضافی و غیر ضروری شود.
- شکایت از علائم عصبی (مانند تشنج، سرگیجه، یا سیاه شدن) که تعیین دلیل آن دشوار است.
- گزارش افسردگی و خودکشی در پی یک واقعه (مانند مرگ کودک) حتی اگر هیچ مرگ و میری در کار نباشد و یا شخص حتی فرزند نداشته باشد.
- دستکاری یک نتیجه تست آزمایشگاهی (به عنوان مثال، با اضافه کردن خون به ادرار یا مصرف دارو) برای به دست آوردن نتیجه ناهنجار کاذب
علل سندرم مونشهاوزن
روانشناسان تاکنون نتوانسته‌اند که دلیل اصلی بروز سندرم مونچاوزن را کشف کنند؛ با این حال، عوامل مختلفی می‌تواند در ایجاد سندرم مونشهاوزن تاثیرگذار باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که تجربیات دوران کودکی روی این ایجاد این اختلال بسیار تاثیرگذار است. در ادامه برخی از علل احتمالی سندرم مونشهاوزن را معرفی می‌کنیم:
- نیاز به احساس اهمیت و در مرکز توجه بودن داشته باشند.
- نیاز به مجازات کردن خود با بیمار شدن خود داشته باشند (چرا که احساس بی ارزشی می‌کنند).
- می‌خواهند مسئولیت رفاه و مراقبت خود را به افراد دیگر واگذار کنند.
- افرادی که سابقه بیماری مکرر و بستری شدن در بیمارستان، به خصوص در دوران کودکی، را دارند.
- نیاز درونی فرد به بیمار و ناتوان بودن؛ زیرا فرد احساس ناامنی می‌کند و می‌خواهد که کسی مراقبش باشد.
اختلال مهرطلبی یکی از الگوهای رفتاری مخرب در افراد است که می‌تواند مشکلات زیادی را هم برای خود فرد و هم اطرافیان او به وجود آورد. افرادی که دچار اختلال مهرطلبی هستند، مدام نیاز به تایید و محبت از طرف دیگران دارند. مهرطلبی در واقع تلاش و تقلای فرد برای دوست داشته شدن از سوی افراد است که در نهایت نتیجه معکوس خواهدداشت و باعث تنهایی فرد می شود. مهرطلبی یکی از رایج ترین الگو های رفتاری آسیب زا است که می تواند روان فرد را آزرده و آسیب های جدی به روابط فرد وارد کند.
درمان سندرم مونشهاوزن
با توجه به اینکه در اغلب موارد، افراد مبتلا به سندرم مونشهاوزن زیر بار بیماری خود نمی‌روند و همچنان ادعا می‌کنند که واقعا بیمار هستند و دچار مشکل‌اند، درمان این دسته از افراد بسیار دشوار است و بیمار برای درمان همکاری نمی‌کند.
بهترین درمانی که برای سندرم مونشهاوزن پیشنهاد می‌شود، روان درمانی و مشاوره است. در طول جلسات درمانی، ممکن است درمانگر سعی در به چالش کشیدن و تغییر تفکر و رفتار فرد داشته باشد و معمولا از متد رفتار درمانی شناختی برای درمان سندرم مونشهاوزن استفاده می‌شود. جلسات درمانی همچنین ممکن است سعی در کشف و حل مشکلات روانشناختی اساسی داشته باشد که ممکن است باعث رفتار فرد شود.
رفتار درمانی شناختی که به عنوان درمان رفتاری شناختی نیز شناخته می‌شود، یکی از جدیدترین و کارآمدترین متدهای روانشناسی است که توانسته است انقلابی در عرصه روانشناسی و روان درمانی به وجود آورد. امروزه بسیاری از روانشناسان بزرگ و مطرح دنیا، از رفتار درمانی شناختی برای درمان بسیاری از اختلالات مثل اختلال اضطراب، افسردگی و … استفاده می‌کنند و این روش توانسته است به‌خوبی اثرات خود را نمایان کند.
تفاوت سندرم مونشهاوزن با اختلال هیپوکندریا
بسیاری از افراد ممکن است که سندرم مونشهاوزن را با اختلال هیپوکندریا اشتباه بگیرند و تصور کنند که این دو اختلال روانشناختی مثل هم هستند. همین ابتدا باید بگوییم که این موضوع کاملا اشتباه است و سندرم مونشهاوزن با اختلال هیپوکندریا بسیار متفاوت است.
در اختلال هیپوکندریا، فرد نگران وضعیت سلامت خود است و در صورت مشاهده علائم فیزیکی بیماری، بسیار نگران و مضطرب می‌شود و علائم کوچک را به بیماری‌های بزرگ ربط می‌دهد؛ در صورتی که در سندرم مونشهاوزن، فرد کاملا از این موضوع آگاه است که دچار بیماری نیست و مشکلی ندارد؛ اما دوست دارد که دیگران را فریب دهد و دیگران این تصور را داشته باشند که او بیمار است.
اختلال خود بیمار انگاری یا هیپوکندریا، اختلالی است که در آن فرد از بیماری و بیمار شدن دچار اضطراب شدید می‌شود و با مشاهده کوچکترین علائم بیماری در خود، ترس از مرگ یا از دست دادن به سراغ او می‌آید.
