مهارت حل مسئله چیست؟ تکنیکها و مراحل حل مسئله
مهارت حل مسئله یکی از مهارتهای مهم در زندگی به حساب میآید که همه ما به صورت روزمره با آن درگیر هستیم. چه از زمانی که انسانهای اولیه در غار زندگی میکردند و چه حالا که تکنولوژی ما را احاطه کرده است، انسان همواره برای حل مشکلات و مسائل خود، از مراحل حل مسئله کمک گرفته است.
ممکن است این تصور را داشته باشید که مهارت حل مسئله تنها برای زندگی کاری و آکادمیک به کار شما میآید، اما جالب است بدانید که حتی مشکلات ساده و روزمره را نیز میتوان به کمک مراحل حل مسئله و تکنیک های حل مسئله خیلی راحتتر و سریعتر حل کرد.
مهارت حل مسئله یکی از مهمترین مهارتهای در زندگی است که همه ما باید آن را بیاموزیم. امروزه این مهارت در قالب کارگاههای مختلف، در بسیاری از مدارس اروپایی تدریس میشود تا کودکان با این مهارت آشنا شوند و بتوانند آن را هم در مسائل و مشکلات مدرسه و هم مسائل زندگی به کار ببرند.
متاسفانه جای آموزش مهارت حل مسئله در سیستم آموزشی ما خالی است و مهارت حل مسئله و تکنیک های مهارت حل مسئله هیچ جایی در آموزش مدارس ما ندارند؛ از همین رو بسیار مهم است که خودمان به سراغ یادگیری تکنیک های حل مسئله برویم تا بتوانیم این تکنیکها را در زندگی به کار ببریم. همچنین آموزش مهارت حل مسئله به کودکان این امکان را به آنها میدهد تا با مسائل و مشکلات زندگی خود برخورد اصولی داشته باشند و در آینده نیز بتوانند بتوانند بهخوبی از عهده آن بربیایند.
مهارت حل مسئله به معنی آنالیز مشکل و پیدا کردن بهترین راه حل برای حل آن مشکل است. در حالت کلی، نمیتوان فرمول کلی برای حل همه مسائل و مشکلات ارائه کرد؛ زیرا هر مسئله و مشکلی راه حل بهخصوص خود را دارد. در برخی از موارد لازم است که برای حل مسئله اطلاعات خود را بالا ببرید و برخی از مشکلات و مسائل تنها با کمی خلاقیت خیلی راحت حل میشوند. تکنیک های حل مسئله به ما کمک میکنند تا بتوانیم نگاه درستی به مسائل و مشکلات خود داشته باشیم و خیلی بهتر و راحتتر آنها را حل کنیم.
تکنیک های حل مسئله علاوه بر اینکه در مسائل و مشکلات کاری به کمک ما میآیند، در مسائل شخصی و خانوادگی نیز بسیار سودمند هستند. گاهی اوقات مشکلات و مسائل خانوادگی یا مسائل بین زوجها به این دلیل اتفاق میافتد که آنها نگاه درستی به مشکل و مسائل خود ندارند. در صورت نیاز، این تکنیکها در جلسات خانواده درمانی یا زوج درمانی به افراد آموزش داده میشود و سعی میشود تا نگاه آنها نسبت به مسئله و مشکل تغییر پیدا کند تا بتوانند آن را راحتتر حل کنند.
در این نوشته از کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین مرکز روانشناسی غرب تهران، قصد داریم درباره مهارت حل مسئله و تکنیک های حل مسئله صحبت کنیم و در نهایت مراحل حل مسئله را بررسی کنیم. اگر شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که میخواهید مهارت حل مسئله خود را بالا ببرید تا بتوانید با مشکلات و مسائل زندگی خود بهتر مواجه شوید، این نوشته مخصوص شماست.
مهارت حل مسئله یکی از مهارتهای بسیار مهم زندگی است که به ما کمک زیادی میکند. در برخی از موارد، روانشناس در جلسات تراپی سعی میکند تا این تکنیکها و مراحل حل مسئله را به فرد آموزش دهد تا بتواند نگاه درستتری به مشکلات خود داشته باشد و از پس حل آنها بربیاید. کلینیک روانشناسی برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران، مفتخر است که جلسات روانشناسی بزرگسالان را در محیطی کاملا حرفهای و زیر نظر بهترین روانشناسان و متخصصان این حوزه برگزار کند. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره جلسات روانشناسی و همچنین رزرو وقت روانشناسی، روی لینک زیر کلیک کنید.
منظور از مهارت حل مسئله چیست؟
مهارت حل مسئله یا Problem Solving یکی از مهارتهای مهم اجتماعی به شمار میآید. در یک تعریف ساده میتوان گفت که مهارت حل مسئله، یک فرآیند شناختی-رفتاری است که شما را هدایت میکند تا با کمک آن بتوانید راهحلهای مناسب برای مسائل و مشکلات خود پیدا کنید.
با تسلط بر مهارت حل مسئله، میتوانید در زندگی شخصی خود علتهای احتمالی مشکلات را پیدا کنید و برای حل آنها، راهحلی منطقی و آگاهانه بیابید. مهارت حل مسئله جزو یکی مهمترین مهارتهای نرم (Soft Skills) به حساب میآید و برای پیشرفت در دنیای امروز بسیار مهم و ضروری است.
مراحل حل مسئله
برای آن که مهارت حل مسئله را تقویت کنید، ابتدا لازم است که مراحل حل مسئله را یاد بگیرید. همانطور که پیشتر نیز به آن اشاره کردیم، حل مسئله با توجه به نوع مسئله و مشکل موجود ممکن است که راهحلهای گوناگونی داشته باشد؛ اما برای رسیدن به این راه حل، لازم است که ابتدا به صورت گام به گام مسئله را شناسایی کنید. در ادامه مراحل حل مسئله که کمک زیادی به حل مشکلات شما میکند را معرفی میکنیم:
شناسایی مسئله
اولین و مهمترین مرحله حل مسئله، شناسایی مسئله است. ممکن است این تصور را داشته باشید که شناسایی مسئله اهمیت چندانی ندارد و بسیار ساده است؛ اما باید بدانید که همیشه اینطور نیست. در بسیاری از مواقع، وقتی ما با مشکلی روبهرو هستیم، نتوانیم مسئله اصلی را تشخیص دهیم یا تنها بخشی از مشکل و مسئله را به عنوان مسئله اصلی شناسایی کنیم.
این کار باعث میشود که تلاشهای ما در مراحل بعدی کاملا بیفایده باشد. پس پیش از آن که به سراغ ارائه راه حل برای مسائل باشید، مطمئن شوید که مشکل و مسئله اصلی را درست شناسایی کردهاید.
تعریف مسئله
پس از آن که مسئله اصلی را شناسایی کردید، لازم است که مسئله را به طور کامل تعریف کنید تا بتوانید برای حل آن اقدام کنید. تعریف مسئله یعنی تبدیل مشکل به مسئلهای قابل سنجش، عینی و اختصاصی بهگونهای که بتوانید آن را برای خود شرح دهید و رسیدن به هدف در آن امکانپذیر باشد.
انتخاب استراتژی حل مسئله
مرحله بعد، پیدا کردن یک راهحل و استراتژی برای حل مسئله است. قطعا نمیتوان یک راهکار کلی برای حل همه مسائل ارائه کرد. شناخت مسئله و همچنین تعریف مسئله میتواند به ارائه یک راهحل مناسب برای مسئله به شما کمک کند. استراتژیای که برای حل مسئله انتخاب میکنید، بسته به نوع مسئله و همچنین ویژگیهای شخصیتی فرد، میتواند متفاوت باشد.
سازماندهی اطلاعات
پیش از آن که به سراغ حل مسئله به کمک استراتژیای که در مرحله قبل ارائه کردهاید، بروید، بهتر است که اطلاعات خود را بازنگری کنید. در این مرحله بهتر است که نگاه کلی نسبت به اطلاعات خود برای حل مسئله بیاندازید و همچنین در صورت نیاز، اطلاعات جدید کسب کنید و اطلاعات خود را طبقهبندی کنید.
اختصاص منابع
یکی از مهمترین مراحل حل مسئله، اختصاص منابع است. پیش از آن که به سراغ حل مسئله بروید، لازم است که برآورد کنید که چه مقدار منابع مالی یا وقت صرف این مسئله باید کنید و اولویتها را تعیین کنید تا جلوی هدر رفتن منابع را بگیرد. یکی از مهمترین کارهایی که در این بخش باید انجام دهید، برنامهریزی و مدیریت زمان است تا از هدر رفتن زمان خود جلوگیری کنید.
یکی از نکات مهم هنگام حل مسئله، مدیریت زمان و اختصاص زمان مناسب برای حل مسئله است. مدیریت زمان از آن دسته مهارتهای بسیار مهم زندگی است که لازم است همه ما آن را یاد بگیریم و با تکنیک های مدیریت زمان آشنا باشیم. مدیریت زمان به ما این امکان را میدهد تا برای وقت خود برنامه ریزی دقیقی داشته باشیم و بتوانیم از وقتمان بهترین و مفیدترین استفاده را ببریم. وقتی به زندگی افراد موفق نگاهی میاندازیم، متوجه میشویم که تمام آنها از یک فرمول اعجابانگیز و یکسان برای رسیدن به موفقیت استفاده کردهاند. مدیریت زمان به شما این امکان را میدهد تا از زمان خود بهترین استفاده را ببرید و به همه کارهای خود برسید.
نظارت بر پیشرفت
برای آن که مطمئن شوید که استراتژیای که برای حل مسئله انتخاب کردهاید، کارآمد است، لازم است که روی پیشرفت کار خود نظارت کامل داشته باشید و اگر احساس میکنید که پیشرفتی حاصل نشده است، لازم است که به مرحله انتخاب استراتژی رفته و استراتژی جدیدی را انتخاب کنید. توجه داشته باشید که پیشرفت از نظر هر کسی متفاوت است. اگر شما اعتماد به نفس پایینی داشته باشید، قطعا پیشرفتهای خود را نادیده میگیرید. پس بهتر است که روی اعتماد به نفس خود نیز کار کنید و فاکتورهای کمی و قابل مقایسهای را برای ارزیابی مسئله خود انتخاب کنید و میزان پیشرفت را بر اساس آن بسنجید.
همه ما میدانیم که اعتماد به نفس نقش بسیار پررنگی در زندگی ما بازی میکند و یکی از عوامل موفقیت ماست. بسیاری از افراد بزرگ و مشهور، الگوهای موفقیت و کارآفرینان از اعتماد به نفس بسیار بالایی برخوردارند. اعتماد به نفس یکی از فاکتورهای مهم دستیابی به موفقیت است و این موضوع بر هیچ کسی پوشیده نیست.
ارزیابی نتایج
آخرین مرحله حس مسئله، ارزیابی نتایج است. پس از ارائه و اجرای راه حل، بهتر است که نتایج بدست آمده را ارزیابی کنید تا ببینید که راه حل انتخابی شما تا چه اندازه درست بوده است. در برخی از مسائل، ارزیابی خیلی سریع اتفاق نمیافتد و نیازمند زمان است.
پس بهتر است که صبر کنید تا نتایج نهایی را مشاهده کنید. به عنوان مثال، شرکت در جلسات روان درمانی به عنوان راه حل یک مسئله نیاز به زمان زیادی دارد تا اثرات خود را نشان دهد. پس ارزیابی زودهنگام میتواند باعث شود که تصور کنید روان درمانی استراتژی مناسبی برای حل مسئله نبوده است.
یکی از موانع بزرگی که مانع از حل مسئله میشود، نپذیرفتن شکست است. باید بدانید که شکست اجتنابناپذیر است و همه ما ممکن است که در حل یک مسئله دچار شکست شویم. مهم این است که بتوانیم با شکستهای خود مواجه شویم و استراتژی حل مسئله خود را بازنگری کنیم و دوباره شروع کنیم. پذیرش شکست شاید در قالب جملات کلیشهای بسیار ساده به نظر برسد؛ اما در عمل اصلا راحت نیست. بسیاری از افراد، پس از تلاشهای بسیار زیادی که کردهاند، وقتی با شکست مواجه میشوند، کاملا ناامید میشوند و دست از تلاش دوباره برمیدارند. پذیرش شکست یک مهارت بسیار مهم و ضروری در زندگی است که لازم است آن را بیاموزیم و به فرزندان خود آموزش دهیم.